Rekabet Kalkınca Las Vegas Bile Değişir!

Amerika Birleşik Devletleri’nin, dünyanın en güçlü ekonomisinin bugünlere gelmesinden kuşkusuz en büyük itici güçlerden birisi de serbest piyasa ve rekabete verilen önem oldu.

Ciddi bir ekonomi yazarı imişçesine başladığım yazı korkutmasın; sizi ekonomik göstergeler vs gibi istatistiklere boğmayacağım. Sadece rekabetin azaldığı durumlarda  ne gibi sonuçlar doğuyor, son günlerdeki farklı sektörlerdeki gelişmeler açısından dikkatinizi çekeceğim.

Aynı sektördeki şirketler arasında rekabetin fiyatları düşük tuttuğu, tam tersine aralarında anlaşmalarının ise yükselttiği bilinen bir gerçek. Medyadan başlayalım. ABD çapındaki kablolu TV yayını işletmecileri genellikle kendi yerel bölgelerinde tekelleşmiş şubelere sahipler ve bunların kendi aralarındaki birleşmeleri rekabeti azaltıp Comcast gibi büyük şirketlere ülke çapında daha büyük bir kapsama alanı veriyor. Sonuçta; Federal İletişim Komisyonu’nun 2014’ te raporuna göre kablolu TV yayını fiyatlarında enflasyonun dört katından daha yüksek fiyat artışları oldu.

Daha çarpıcı ve çok  gezen birisi olarak beni de sinirlendiren gelişme ise havayolu şirketleri arasında oldu. Havayolu şirketlerinin birleşmeleri sonucu dokuz büyük ABD havayolu sayısı dörde düştü. American, United, Delta ve Southwest. (Tabiki Jetblue ve Virgin Amerika gibi başka şirketler de var ancak çok büyük çaplı olanlar bu 4 ana grup kaldı.) Bu durum ülke çapında onlarca havaalanında rekabeti azalttı.  Associated Press’in geçen yılki bir çalışmasına ve Los Angeles Times’ın haberine göre, en büyük 100 ABD havaalanından 40’ı tek bir şirket tarafından kontrol ediliyor.  Bir şehre hizmet eden havayolu şirketi sayısı azaldıkça, tarifeler genelde yükselir. AP’nin haberine göre, Indianapolis’te oraya hizmet veren en büyük iki havayolu şirketi koltukların %37’sini elinde tutarken, iç hat tarifeleri 10 yıl önce ulusal ortalamanın %9 altındaydı.

Birleşmelerden sonra, Southwest ve Delta, koltukların %56’sına sahip oldu ve tarifeler ülke ortalamasının % 6 üstüne çıktı.Benim de bizzat takip ettiğim bir başka örnek de United Airlines ile ilgili. New York bölgesinin en büyük havaalanı JFK deki kapı haklarından bir kısmını Delta gibi şirketlere devredip karşılığında diğer büyük havaalanı Newark’da onların seferlerini azaltmasını isteyen ve gittikçe daha büyük yer kaplayan şirket bugünlerde haksız rekabet suçlaması ile soruşturma geçirmekte.

Üçüncü ve son örnek ise henüz gerçekleşmemiş ama bahsi geçtiği anda bile gazetelere haber konusu olan bir yerden, Las Vegas’dan geliyor. Dünyanın en meşhur eğlence şehrinin en önemli özellikleri arasında olan büyük otellerin park yerlerinin ücretsiz olma özelliği belki de çok kısa süre sonra tarihe karışacak. Bu kadar çok otel varken rekabet nasıl ortadan kalkar diye aklınıza gelebilir. Otel sayısı çok ama hepsi bir kaç büyük grup tarafından kontrol ediliyor. Geçtiğimiz günlerde MGM Otelleri ana cadde şubelerinde 10 dolara kadar park ücretlendirmesi yapacağını duyurdu. Etraftaki diğer kumarhane otellerinin de MGM i izleyeceğini tahmin etmek zor değil.

MGM’in  yeni ücret duyurma şekli ülkemizdeki ‘Zam yok, sadece fiyatlar arttı’ haberlerini akla getirmedi değil. Değişiklikle ilgili haber kalın harflerle manşetteydi: “MGM Uluslararası Otelleri Misafir Park Yerlerini Yeni Teknolojik Rahatlıklar ve Güncellemeler ile Geliştiriyor.” Oldukça küçük bir alt başlık gerçeği ele veriyordu: “Yeni park stratejisi cüzi bir park ücreti uygulaması içeriyor.”

Las Vegas’ı sadece kumarhanelerden ibaret zannedenler ‘ne var abi bu kadar büyütecek’ diye düşünebilirler. Ama daha bir ay önce dünyanın en büyük teknoloji fuarına ev sahipliği yapan şehirde her yıl onlarca adet dünya çapında fuarlar düzenleniyor. Park yerlerinin ücretli olması Las Vegas için tarihi bir değişim demek. Değişimin sebebi aynı; şirketler birleşiyor. MGM grubu Mirage Otellerini 2000’de ve Circus Circus Enterprises’tan dönüşen Mandalay Grup otellerini de 2005’te bünyesine kattı. Diğer büyük grup olan  Ceasars’da aynı yıl Harrah’s Entertainment ile birleşti. Sonuçta merkezde her biri çok sayıda otele sahip olan iki büyük grup kalmış oldu.