CNN – ‘Türkiye Suriye’ye gücünü gösterecek mi?’

İki ülkenin bu noktaya geliş hikayesi ise oldukça ilginç. Türkiye’nin Suriye ile 550 kilometre uzunluğundaki sınırı, en uzun sınır olmakla beraber çoğu zaman en gergin sınır oldu.Soğuk Savaş sırasında, Suriye Sovyet müttefiki iken Türkiye (halen olduğu gibi) NATO üyesiydi ve sınır mayınlarla  döşeliydi. Ayrıca, Beşar Esad ve babası Hafız Esad 80’lerin başından bu yana Türkiye’ye karşı  gerilla savaşı sürdüren PKK’yı ve yasadışı Kürdistan İşçi Partisini destekledi. (PKK Türkiye ve  ABD’de  tarafından terörist bir grup olarak kabul ediliyor.) 1999 yılında iki ülke Suriye’nin PKK ile bağlantısı  nedeniyle savaşın eşiğine gelmişti.

Ancak, ilişkiler  yeni yüzyılın ilk on yılında şaşırtıcı bir şekilde iyi yönde değişti. 2000 yılında babasının yerine geçen Beşar Esad, Suriye’yi daha dostane ve dünyaya açık bir ülke yapmaya hevesli görünüyordu.  Türkiye’de ise , 2002 yılında iktidara gelen Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki  Adalet ve Kalkınma Partisi’nin  ‘komşularla sıfır sorun’ eksenli bir dış politika anlayışı vardı. Bu anlayış Türkiye ve Suriye  ilişkilerini oldukça geliştirdi. Erdoğan ve Esad yakın arkadaş olurken, iki ülke arasındaki ticaret hacmi arttı ve sınırlar vizesiz giriş çıkışlara açıldı. Sadece iki yıl önce, Türkiye ve Suriye  AB’yi model alarak kurulması beklenen  Ortadoğu Birliği’nin, çekirdek devletleri gibi görünüyordu.

Ama bu balayı Arap Bahar ile birlikte aniden sona erdi. Türkiye’nin askeri vesayetten kurtularak demokratikleşeceğini iddia eden Erdoğan hükümeti,bölgedeki demokratikleşme hareketlerini de destekledi.  Tunus, Mısır ve Libya’da  kazanan muhalifler  olurken, Suriye isyancılara   sert bir şekilde müdahale etti.

Mart 2011’de başlayan Suriye’de gösterilerin ilk ayları  boyunca, Türk hükümeti, Suriye’nin  barışçıl bir şekilde demokrasiye geçmesi için Esad rejimini ikna etmeye çalıştı. Bu umut yavaş yavaş yerini hayal kırıklığına bıraktı ve Erdoğan  Suriye rejiminin barbarlığını ve vahşetini kınamaya başladı. Erdoğan’ın 21 Haziran’da mecliste söylediği gibi, , Esad kendisine reform sözü vermişti  ancak yerine getirmedi.  

Sonuç olarak, Türkiye hızla Suriyeli muhaliflerin en önemli destekçilerinden biri oldu  ve böylelikle  muhalif Suriye Ulusal Konseyi Türkiye’de taban bulmuş oldu. Bu arada Türkiye, 15.000 muhalif ve aileleri, için barınma imkanı sağladı.

Ayrıca, kimi kaynaklara göre Türkiye, muhalif  askerlerin oluşturduğu  Özgür Suriye Ordusu’nu desteklemekle beraber askeri yardımda da bulundu. Suriye’nin cevabı ise,  daha önce Amerika Birleşik Devletleri, NATO,  Suudi Arabistan ve pek çok  ülkenin yer aldığı düşman listesine  Türkiye’yi de eklemek oldu.

Suriye krizinde Türkiye’nin takındığı tavır ,kimi çevrelerce desteklenirken kimi çevrelerce eleştirildi.  Destekçilerin birçoğu Suriye Müslüman Kardeşler’in de içinde bulunduğu muhalif grupla kendilerini özdeşleştiren  Sünni muhafazakar kimseler. (Hafız Esad’ın 1982 yılında Hama’ da binlerce Sünni’yi katletmesi, muhafazakar Türklerin, zihninde trajik bir hadise olarak yer etti. Aynı Türkler, Suriye’nin benzer bir zihniyetini sürdürdüğünü düşünüyor.)

İran yanlısı İslamcılar ve laik kesimden pek çok ses ise, hükümeti batılı emperyalistlerin oyununa alet olarak başka bir ülkenin iç işlerine karışmakla suçluyor.  

Uçak olayı bütün bunların üstüne geldi. Düşürülen  jet silahsız ama Türkiye’nin doğusunda bulunan NATO radar sistemi test etmekle  görevlendirilmiş askeri bir uçaktı. Öte yandan, Suriyeli yetkililer  uçağın Suriye hava sahasını ihlal  ettiği için vurulduğunu iddia ediyorlar.

Türk hükümeti, uçağın yanlışlıkla ve çok kısa bir süre  Suriye hava sahasını ihlal ettiğini, ancak hemen uluslararası hava sahasına geri dönmesine rağmen vurulduğunu belirtti. Düşen uçağın iki pilotundan henüz haber alınamadı.

Türkiye’nin tepkisi olaydan dört gün sonra Erdoğan tarafından açıklandı. Erdoğan Suriye’nin kanlı diktatörüne oldukça sert bir tonda Türkiye’nin artık komşusunu  açık ve mevcut bir  tehlike olarak gördüğünü ve angajman kurallarını değiştireceğini söyledi. Erdoğan ayrıca Suriye ordusunun güvenlik gerekçesiyle dahi olsa Türk sınırına yaklaşmasının, tehdit olarak kabul edileceğini ve askeri  müdahalede bulunulacağını belirtti. Aynı gün, Suriye sınırına konuşlanan Türk tankları Ankara’nın ne kadar ciddi olduğunu göstermiş oldu.  

Oysa Türkiye’de neredeyse hiç kimse savaş istemiyor. Pek çok taraf, son on yılda Türkiye’nin  bölgedeki hakimiyetini “yumuşak güç” olmasına bağlıyor.  Bu güç ağırlıklı olarak ülkenin ekonomik gelişimine ve İslam sentezini, serbest piyasa kapitalizmini ve siyasi liberalizmi yansıtan demokratik reformlara dayanıyor.