SAĞLIK – Epilepsi nöbeti geçiren bir hasta için ne yapabiliriz?

Yürümemiz, konuşmamız, göz kapaklarımızı açıp kapayışımız… Düşüncelerimiz ve hatta duygularımız… Bütün bunlar birbirleriyle düzenli elektriksel uyarılar aracılığıyla ilişki kuran beyin hücreleri tarafından kontrol edilmektedir. Bununla beraber çevreden gelen uyarıların değerlendirilmesi de beyin tarafından yapılmaktadır. Böylece dünyadan haberdar olur ve bu uyaranlar karşılığında uygun tepkileri üretiriz. Yapısındaki milyarlarca sinir hücresinin birbirlerinin fonksiyonunu bozmadan muntazam işleyişi, beyini kainattaki en kompleks nesnelerden biri yapar.

Çeşitli nedenlerle beyin hücrelerinin arasındaki bu işleyişin bozulmasıyla doğan karmaşa sırasında kişide bilinç bulanıklığı ve/veya istem dışı hareketler ortaya çıkabilir. Bunlar tıp pratiğinde nöbet olarak isimlendirilir. Epilepsi (Sara) hastalığı, yineleyen nöbetlerle karakterize bir hastalıktır. Epilepsi hastalığında nöbetler çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir; aniden bayılma, kasılma, titreme, uzaklara dalma gibi. Bu nöbetlerin büyük bölümü kendiliğinden sonlansa da özellikle hasta yakınları için çok korkutucu ve endişe vericidir.  Epilepsi nöbetlerini önlemek mümkündür, bazen uzun süreli izleme ve tedavi gerektirebilirler.

Epilepsi nöbetleri birçok şekilde ortaya çıkabilir. Genel olarak etkilenen beyin bölümünün kontrol ettiği alana bağlı olarak tüm vücudu etkileyen (generalize) veya sadece bir kısmını etkileyen(parsiyel) olarak iki ana gruba ayrılabilir.

Epilepsi hastalığı olduğu bilinen bir hastaya yapılacak ilk yardım temel olarak, nöbetin kendiliğinden sonlanmasına kadarki süreçte hastayı güvende tutmaya dayanır. Bilinç kaybı ve kasılmalar ile seyreden bir epilepsi nöbetine şahit olunduğunda yapılacak ilk yardımı maddeler halinde özetleyecek olursak:

• Sakin olun ve etraftaki insanları sakinleştirin.

• Nöbet geçiren hastanın hareketlerine engel olmaya çalışmayın.

• Nöbetin kaç dakika sürdüğüne dikkat edin.

• Hastanın etrafındaki sivri-sert eşyaları veya bunlar gibi hastaya zarar verebilecek şeyleri ondan uzaklaştırın.

• Hastanın üzerindeki nefes almasını zorlaştıracak kravat vb. şeyleri gevşetin.

• Başının altına düz ve yumuşak bir şey koyun. Bu katlanmış bir ceket bile olabilir.

• Hastayı yavaşça sağ veya sol tarafına çevirin. Bu havayolunu açık tutacaktır.

• Hastanın çenesi kasılıyorsa bunu parmaklarınızla veya sert bir cisimle açmaya çalışmayın. Nöbet geçiren hastanın dilini yutma ihtimali yoktur, dilini tutmak için yapılanlar yaralanmasına sebep olabilir.

• Yapay solunum yapmaya kalkışmayın (Beklenmeyen bir durum olan, hastanın nöbet bittikten sonra normal solunumuna dönmemesi durumu haricinde. )

• Epilepsi nöbeti sona erene kadar yanından ayrılmayın.

• Nöbet bittikten sonra kişi sıklıkla yorgundur. Bilinci yavaş yavaş yerine gelirken sakin ve güven verici olun.

Hastanın üzerinde epilepsi hastası olduğunu belirten bir kart varsa, nöbet beş dakikadan kısa sürmüşse ve bittikten kısa bir süre sonra ikinci nöbet başlamamış ve hastanın bilinci açılıyorsa, hasta gebe değilse veya yaralanmamışsa ambulans çağırmaya gerek yoktur.

Dr. Kerime Tokaç

*Epilepsy Foundation nöbetler için ilkyardım kılavuzundan alıntı yapılmıştır.