Evet malesef çaresizlik öğrenilebilir ve öğrenmeye oldukça kapalı olan insanoğlu ‘çaresizliği’ öğrenmede gayet istekli ve de başarılıdır. Peki nedir öğrenilmiş çaresizlik? Kişinin kontrol edemediği (elinde olmayan)olumsuz olaylarla karşılaşması halinde ortaya çıkan çaresizlik halidir.
Ama bu sadece insanlar icin geçerli değildir. Hayvanlarla bir çok deney yapılmış ve denemeler hep aynı sonucu vermiştir. Bu araştırmalardan bir tanesi köpekbalığı ve küçük balıkla yapılan bir deneydir. Bir köpekbalığı aç halde bir akvaryuma konulur. Sonra akvaryuma küçük bir balık konur ve doğal olarak köpekbalığı küçük balığı yemek için hemen harekete geçer. Çünkü açtır. Açlık motivasyonudur köpekbalığının, küçük balığı yiyebileceğini bilmesi de özgüvenidir. Akvaryumun içinde kalın bir camdan bölme vardır küçük balıktan ayıran. Köpekbalığı ilk saldırısında kafasını cama vurur. Defalarca hedefine ulaşmak için dener. Yaklaşık 48 saat sonra aç köpekbalığı küçük balığı yemek için uğraşmayı bırakır. Deneyin ikinci aşamasına geçildiğinde araştırmacılar aradaki cam bölmeyi kaldırırlar. Artık balığa ulaşabilecektir. Ancak köpekbalığı hiç bir hamle yapmaz, araştırmacılar küçük balığı köpekbalığının yanına getirirler ancak sonuç yine aynıdır. Köpekbalığı açlıktan ölmek üzere olmasına rağmen yine de küçük balığı yememiştir. Köpekbalığının istediği bir şeyi defalarca denemesine rağmen elde edememesi, öğrenilmiş çaresizliktir. Geçmişte çaresiz kalan köpekbalığı yeni bir hamle yapmamıştır zira yeni denemelerinde de başarısız olacağını öğrenmiştir.
1970’lerde Martin Seligman tarafından ortaya atılan ve halen günümüzde ‘öğrenilmiş çaresizlik’ adıyla kullanılan bu kuram, depresyon modellerinde de büyük rol oynuyor. Sürekli ve şiddetli stres unsurları varsa yaşamımızda, aile ya da iş ortamındaki olaylar, sosyal çevreyle yaşadığımız çeşitli sorunlar bizleri sürekli olarak sıkıntı ve üzüntüye sokabiliyor. Tüm bunlar birikim yaparak depresyon belirtilerini tetikliyor.Başlarda sıkıntılara karşı koymaya çalışsak da, birikim yapmaya devam ettikçe çaresiz olduğumuza ve onları engellemeyemeyeceğimize inanmaya başlıyoruz. Kontrolsüzluk hissi hayattaki hemen hemen tüm aktivitelere karşı ilgimizi kaybetmemize ve onlardan aldığımız zevki azaltmaya başlıyor.
Öğrenilmiş çaresizlik çalışmalarında hayvanlar travmatik durumlarda hayatlarını bile yitirebiliyor. Araştırmacılar, depresyon sırasındaki ölüm ve intihar düşünceleriyle laboratuarlardan çıkan bu sonuçlar arasında da ilgileşim kuruyorlar.Diğer bir deyişle depresyon, öğrenilmiş bir çaresizlik olarak da tanımlanabiliyor.
Let me tell You a sad story ! There are no comments yet, but You can be first one to comment this article.
Write a comment