Yazarlık atölyelerini CIA mi teşvik etti?

İlk kez Amerika’daki Iowa Üniversitesi’nde başlayan yazarlık atölyelerine ilgi gittikçe artıyor. Amerikalı yazar Eric Bennett Iowa’daki bu programın, CIA’in maddî desteğiyle yayıldığını söylüyor. CIA’in soyut dışavurum akımındaki etkisi de düşünülünce Bennett’ın, iddiaları hayli önem taşıyor.

Paylaş Tweetle Paylaş Gönder Yazdır A A Amerikan Merkezi Haber Alma Teşkilatı CIA’in sanatı bir araç, başka bir deyişle bir ‘silah’ olarak kullandığı, yıllardır tartışılan konular arasında. Dönem dönem eski CIA çalışanlarının açıklamaları, bu konuda yayımlanan kitaplar, makaleler derken CIA ve sanat arasındaki ‘karanlık’ ilişki daha da görünür kılınıyor. Özellikle soyut dışavurum akımının başarısında CIA’in parmağının olduğu açıkça dile getirilirken, bu politikanın Amerika’nın propagandasına yardımcı ve Sovyet rejimine karşı etkili bir ‘silah’ olduğu söylenebilir. CIA’in sadece Jackson Pollock, Robert Motherwell, Willem de Kooning ve Mark Rothko gibi soyut dışavurumcu sanatçılara değil aynı zamanda, özellikle Soğuk Savaş döneminde, müzik ve edebiyata da ciddi desteği olmuştu. Binden fazla başlık altında, Steinbeck ve Hemingway gibi isimlerin de aralarında bulunduğu birçok yazarın kitabı CIA’in teşvikiyle başka dillere tercüme edilmişti.

     Yakın zamanda CIA’in eski ajanlarından Donald Jameson soyut dışavurumcu akımı destekleyip, sosyalist rejime karşı nasıl kullandıklarını dile getirmişti. CIA’in destek verdiği alanların son örneği yazarlık atölyeleri. Amerika’daki Providence Koleji’nde doçent olan Eric Bennett, önümüzdeki günlerde yayımlanacak Workshops of Empire (İmparatorluğun Atölyeleri) adlı kitabında yazarlık programları ve Soğuk Savaş ilişkisine odaklanıyor. Kitabı yayımlanmadan önce tadımlık bir yazı yayımlayan Bennett’ın çalışması, Batı’da yazar olmanın yolunun bu atölyelerden geçtiği ve pek çok yazarın isminin önüne “Yaratıcı yazarlık eğitimi aldı” cümlesini gururla eklediği düşünüldüğünde, önemli ipuçları taşıyor. Bennett’ın çalışması yazarlık atölyelerine içeriden bakış adına önem taşıyor zira kendisi de bu alandan gelme.

    İlk kez 1936’da Amerika’daki Iowa Üniversitesi’nde başlayan yazarlık programı büyük ilgi görür ve zamanla saygın bir konuma yerleşir. Hatta üniversitenin yazarlık programından mezun olup Pulitzer Ödülü kazanan 17 isim var. ‘Amerikan icadı’ bu programlar daha sonra Avrupa’nın birçok ülkesine yayılır. Yazarlık atölyeleri günümüzde bir endüstri halini almış durumda. Akademisyen Bennett, CIA’in yazarlık programlarına başlamasının, Sovyetler Birliği’nin Moskova Üniversitesi’nde dünyanın dört bir yanından başarılı ve entelektüel öğrencilere ücretsiz eğitim vermek için hazırlandığının öğrenilmesiyle bağlantılı olduğunu söylüyor.

     Özellikle Avrupa ve Asya’dan başarılı öğrencilerin bu programlara alındığını söyleyen Bennett, Iowa Üniversitesi’nin yazarlık programlarından mezun birçok yazarın 1970’lerden sonra ülkede bu misyonu devam ettirerek üniversitelerde bölüm açtığını söylüyor. Programın yöneticilerinden ve aynı zamanda Iowa yazarlık atölyesinden mezun olan Paul Engle, bu süreçte önemli bir işlev görüyor. Birçok işadamından teşvik ve destek alan programın temel felsefesi ise komünizme karşı savaşmak. Bennett, ülkedeki hiçbir eğitim kurumunun CIA’in gölge vakıflarından dönem dönem yüklü miktarda destek alan Iowa yazarlık programı kadar yardım almadığını dile getiriyor. Öyle ki, bu programdan mezun olan kimi yazarların daha sonra CIA için çalıştığını belirtiyor.

     Okulda geçirdiği dönemlerde yaşadıklarını da aktaran Bennett’ın kitabı henüz yayımlanmadan epey ilgi görmeye başladı, bu gelişmeler hem ülkemizde hem de dünyada popüler hale gelen ‘yazarlık atölyeleri endüstrisi’ üzerine yeniden düşünmeye sevk edecek.