Piri Reis’in gemisini yüzdüremedik

UNESCO’nun 2013’ü Piri Reis’in 1513 tarihli dünya haritasının 500. yılı ilan etmesinin ardından gerçekleşen ilk ciddi etkinlik Topkapı Sarayı Müzesi’ndeki Piri Reis Haritası sergisiydi.

Topkapı Sarayı Silahtar Hazinesi’nde kısa bir süre açık kalan sergide, Piri Reis’in 1513 tarihli dünya haritası yanı sıra 1528-29 yıllarında hazırladığı ikinci haritası da ziyaretçilerle buluşmuştu. Ama harita, parşömen malzemesi nedeniyle ısı, ışık ve neme karşı hassasiyet taşıdığından sergi ancak 15 gün sürebilmişti. Topkapı Sarayı Müzesi, haritanın, yıl içinde Türk harita ve denizcilik tarihiyle ilgili geniş kapsamlı başka bir sergide tekrar karşımıza çıkacağının sözünü vermişti ve sözünde durdu. Piri Reis haritalarının orijinalleri, saray arşivine ait kroki ve planlarla birlikte Topkapı Sarayı’nın ikinci avlusundaki Has Ahırlar’da sergilenmeye başladı. ‘Pîrî Reis’ten Önce ve Sonra: Topkapı Sarayı’nda Haritalar’ isimli sergi vesilesiyle yıllardır depolarda bekleyen 600 yıllık haritalar da ilk kez gün yüzüne çıkmış oldu. 20 Mayıs’a kadar açık kalacak sergi, Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü tarafından Bilkent Kültür Girişimi’nin (BKG) desteğiyle hazırlandı.

Osmanlı coğrafyacı ve haritacılarına kaynaklık eden kitaplar yanı sıra özgün Osmanlı eserlerinden oluşan sergide toplam 63 eser yer alıyor. Üç ana bölümden oluşan serginin ilk bölümü, Doğu ve Batı kaynaklı harita ve coğrafya kitapları ile önemli Osmanlı coğrafyacılarının eserlerini içeriyor. Bu bölümde 14 ve 19. yüzyıllar arasına tarihlenen 41 eser bulunuyor. Kale kuşatma planları ve çeşitli krokilerden oluşan ikinci bölümdeyse yedi eser var. Bunlar arasında Zigetvar ve Belgrad Kale kuşatmaları ile İnebahtı Kalesi planı dikkat çekiyor. Saray arşivine ait kroki ve planların ilk kez ziyaretçilerle buluştuğu serginin üçüncü bölümü ise 13 esere ev sahipliği yapıyor. Serginin baş tacı elbette Pîrî Reis’in hazırladığı 1513 tarihli dünya haritasının parçası.

Topkapı Sarayı Müzesi Müdürü Prof. Dr. Haluk Dursun, sergi için; “Biz yılın ilk aylarında ‘Bismillah’ demiştik. Sonra biraz durduk, baktık, başkaları ne yapacak diye… Şimdi ikinci ve esas sergimizi ziyaretçilere sunuyoruz ve içlerinde Topkapı Sarayı’nın gizli hazineleri bulunuyor. Herkes gelip açık hazineleri görüyor. Ama Topkapı Sarayı Müzesi’nde teşhirde olup ziyaretçilerin gezebildiği ve görebildiği eserlerden çok daha fazlası depolarda bulunuyor. Bu eserleri göz önüne çıkarmak ancak böyle özel sergilerle mümkün oluyor.” diyor ve ekliyor: “El Yazmaları Kütüphanesi ve arşivinden seçtiğimiz pek çok kıymetli haritayı bu sergi vesilesiyle gün yüzüne çıkardık. Sergi, Fatih dönemiyle başlıyor ve Piri Reis, Kâtip Çelebi, İbrahim Müteferrika ve Matrahçı Nasuh gibi pek çok önemli isme kucak açıyor. UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Üyesi ve Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürü Doç. Dr. Ahmet Arı ise Piri Reis için “Piri Reis, hayatının sonu itibarıyla pek şanslı bir insan gibi görünmese de en azından yaptığı haritanın 500. yılında bu denli anılması ve sahip çıkılması bakımından epey şanslı. Umalım ki bu rüzgâr yelkenleri doldursun ve diğer değerlerimizi de hak ettikleri yere koymamıza vesile olsun.” diyor.