[Haber Analiz] Esed rejimi, kimyasal taahhütle ömrünü uzattı

Cenevre’de Suriye krizini görüşen ABD ve Rusya, Esed rejiminin kimyasal silahlarını denetime açması planında uzlaşırken, siyasî çözüm için de yeniden bir barış konferansı düzenlenmesi konusunda anlaştı. Suriye’nin kimyasal silahlardan nasıl arındırılacağı netleşmezken, askerî müdahaleden kurtulan Esed ise yeni şartlar öne sürdü.

Halkına karşı kimyasal silah kullanarak ‘kırmızı çizgiyi’ aşan Beşşar Esed, Moskova’nın da desteği ile Amerikan askerî müdahalesinden kurtularak iktidarını en azından şimdilik sürdürmeyi garanti altına aldı. Cenevre’de ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, BM Suriye Özel Temsilcisi Lahdar İbrahimi’nin de katılımı ile gerçekleştirilen kritik toplantılarda rejimin kimyasal silahlarını uluslararası kontrole devri konusunda mutabakata varıldı. Anlaşmanın ucunun açık olmaması, BM Güvenlik Konseyi yaptırımları ile kayıtlı hale getirilmesi gibi detaylar New York’ta ay sonunda BM Genel Kurulu çerçevesinde yapılacak ikinci bir toplantı ile netlik kazanacak. Tarafların krize siyasi çözüm olarak yeniden canlandırmak üzere anlaştığı Cenevre’de ikinci uluslararası Suriye konferansının toplanması ise kısa sürede mümkün gözükmüyor. Suriye muhalefeti ve hükümetinden temsilcilerin de katılacağı Cenevre Barış Konferansı daha önce de tasarlanmış ancak ertelenmişti.

Kerry ve Lavrov, Suriye’nin kimyasal silahları konusunda iki gündür sürdürdükleri görüşmelerin, bu ülkedeki savaşın sona ermesini sağlayacak bir uluslararası barış konferansının Cenevre’de düzenlenmesi planlarını canlandıracağı umudunu ifade etti. Amerikalı Bakan Kerry, Rus meslektaşı ile düzenlediği basın toplantısında, “(Cenevre) konferansı için bir tarih belirlemenin mümkün olup olmadığına bakacağız. Ancak bunlar büyük ölçüde kimyasal silahlar konusunda bir başarı sağlayıp sağlayamadığımıza bağlı olacak.” dedi. Lavrov ise kimyasal silahlarla ilgili çalışmaların Cenevre barış konferansının hazırlık çalışmalarıyla paralel devam edeceğini belirtti.

Rusya’nın dört aşamalı olarak öngördüğü plan çerçevesinde Şam, Kimyasal Silahlar Konvansiyonu’na katılım için BM Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü’ne (OPCW) resmen başvurdu. Suriye’nin üyeliğinin kabul edilmesinin ardından Şam yönetimi kimyasal depolarının bulunduğu yerleri açıklayacak. Yaklaşık 1000 ton civarında olduğu tahmin edilen kimyasal silahlar uluslararası kontrole devredilecek.

Konvansiyon standartlarına göre bu süreç iki aydan fazla bir zaman alacak. Planın son aşamasında yer alan iç savaşın yaşandığı bir ortamda bu silahların güvenli bir şekilde taşınması ve imhasının ise daha uzun sürmesi bekleniyor.

Rus heyetinde yer alan diplomatik bir kaynak, Cenevre’de yapılan görüşmelerin yapıcı olduğunu ve süreçten ümitli olduklarını söyledi. Lavrov da konunun BM kimyasal silah uzmanları ile görüşüldüğünü ve detaylı bir yol haritası için çalışıldığını aktardı. Suriye’de dış askeri müdahaleye karşı olan İbrahimi, Cenevre-2’nin toplanması için çalışmalara başladı. İbrahimi, Suriye’nin kimyasal silahlardan arındırılmasının diplomatik çözüm için önemli bir adım olduğunu savundu. Esed’e güvenmeyen Kerry ise askeri operasyon alternatifini masada tutarak diplomatik çözüme bir şans daha verilmesine yeşil ışık yaktı. Kimyasal silahlardan arındırılmış bir Suriye’de yönetimde kimin olduğu ikincil bir konu olarak görülüyor. Esed’in ne kadar samimi olduğu ise kimyasal silah depolarını açıklaması ile ortaya çıkacak. ABD kırmızı çizgi olarak belirlediği kimyasal silahları imha etmeyi başarırsa Ortadoğu’da yeni bir savaşa girmekten kurtulmuş olacak.

ELİ GÜÇLENEN ESED YENİ ŞARTLAR ÖNE SÜRDÜ

Batılı ülkelerin desteği ile ayakta duran Suriye muhalefeti başta olmak üzere Türkiye, Katar, Suudi Arabistan ve diğer körfez ülkeleri yeni süreçten memnun değil. Muhaliflerin oluşturduğu Yüksek Askeri Konsey’in başkanı general Salim İdris, Esed’in kimyasal silahları Lübnan ve İran’a taşımaya başladığını iddia etti. Eli güçlenen Esed, kimyasal silahları verme taahhüdüyle iktidarda kalmayı bir müddet daha garanti altına aldı. ABD’den tehdit edilmeme garantisi isteyen Esed, Rus devlet televizyonu Rossiya-24’e önceki gün verdiği demecinde bölgenin kitle imha silahlarından tamamen arındırılmasını talep etti. Suriye liderine göre Washington, teröristler diye nitelediği muhalifleri silahlandırmayı da durdurmalı. Esed’in bu talepleri sürecin hangi aşamasında ortaya koyarak ek zaman kazanmak isteyeceği ise belirsizliğini koruyor. Bölgeden gelen bilgilere göre Suriye muhalefetinde moraller hayli bozuk.

Rusya cephesinde ise Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’te gerçekleşen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) zirvesinde Esed’in kimyasal silahları devri ile ilgili kararını memnuniyetle karşıladığını açıkladı. Başta Çin olmak üzere örgüt içinde yer alan ülkeler Moskova’nın diplomatik çözüm planına ‘ön koşul ortaya konmadan’ tam destek verilmesini istedi. Putin’in girişimi üye ülkeler tarafından imzalanan zirve sonuç bildirgesinde de yer aldı: “Üye devletler, Suriye’de krizin egemenlik korunarak kendileri tarafından aşılmasından yana. Şiddet sona erdirilerek, hükümet ve muhalefet arasında ön koşul ortaya konmadan 30 Haziran 2012’de imzalanan Cenevre Mutabakatı’na dayalı geniş katılımlı siyasi diyalog sürecinin başlaması gerekiyor.”