Türkiye, insanî gelişmişlikte 72’nci sıraya geriledi

İnsani Gelişmişlik Endeksi’ne göre Türkiye, Avrupa ve OECD ortalamasının altında kalıyor.

Eğitimden sağlığa kadar birçok alanın verileriyle oluşturulan 2014 İnsani Gelişme Endeksi’nde Türkiye, 188 ülke arasında 72. sıraya geriledi. Eşitsizlik farkına göre ise Türkiye’nin değerinde yüzde 15,8’lik bir kayıp söz konusu.

Her yıl yayımlanan İnsani Gelişme Raporları’na göre 2013 İnsani Gelişme Endeksi’nde 0,759 puan ile 69. sırada yer alan Türkiye’nin sıralaması düştü. 2014 İnsani Gelişme Endeksi (İGE) değeri 0,761 oldu. Bu değerle Türkiye, yüksek insani gelişme kategorisinde yer aldı ve 188 ülke ve bölge arasında 72. oldu.

Geçim kaynakları, kişisel güvenlik, çevre ve küresel siyaset gibi konularda dünyada yaşanan sorunlar ciddi boyutlara ulaşıyor. Sağlık ve gelişim gibi önemli hayati kavramlara sebep olan aksaklıklar insani gelişim standartlarını da düşürüyor. Türkiye de bu özellikleri taşıyan ülkeler arasında yer alıyor.

İGE değerine göre 2013’te 69. sırada yer alırken şu an 72. sıraya geriledi. 1980 ve 2014 yılları arasında Türkiye’nin İGE değeri 0,492’den 0,761’e yükseldi. Bu, toplamda yüzde 54,7’lik, yıllık bazda ise yüzde 1,29’luk bir artış anlamına geliyor.

1980-2014 yılları arasında Türki-ye’de doğumda beklenen tahmini yaşam süresi 16,6 yıl, ortalama okula gitme süresi 4,7 yıl ve beklenen okula devam süresi 7 yıl arttı. Kişi başına düşen gayri safi millî hâsıla (GSMH) 1980-2014 yılları arasında yaklaşık yüzde 139,7 oranında bir arttı.

TÜRKİYE, AB ORTALAMASININ ALTINDA

0,761’lik İGE değeri ile Türkiye 0,867’lik AB ortalamasının ve 0,882’lik OECD ortalamasının altında kalıyor. Türkiye’nin 2014’teki İGE değeri 0,761. Ancak insani gelişmede eşitsizlik farkı düşüldüğünde, değeri boyut endekslerinin dağılımındaki eşitsizliğe bağlı olarak yüzde 15,8’lik bir kayıpla 0,641’e düşüyor. Yüksek İGE ülkelerinin eşitsizlik nedeniyle kaybı ortalama yüzde 19,4 iken, Avrupa ve Orta Asya’da bu oran yüzde 13,0.

Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (TCEE) cinsiyete dayalı eşitsizlikleri üç farklı boyutta yansıtıyor. Bu boyutlar; üreme sağlığı, kadının güçlendirilmesi ve ekonomik faaliyetler şeklinde sıralanıyor. Türkiye, 2014 endeksinde 0,359’luk bir TCEE değeriyle 155 ülke arasında 71. sırada yer aldı.

Cinsiyet farkına dayalı, kadın İGE değerlerinin erkek İGE değerlerine oranının temel alındığı Cinsiyete Dayalı Gelişme Endeksi (CDGE), insani gelişmenin üç temel boyutundaki toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini ölçüyor. Bu üç boyut; sağlık (kadın ve erkeklerin doğumda ortalama yaşam beklentisi ölçülüyor), eğitim (kız ve erkek çocuklarının ortalama okula gitme süresi ve 25 yaş ve üstü yetişkinler için ortalama okula devam süresi ölçülüyor) ve ekonomik kaynaklar üzerindeki hâkimiyet (kadın ve erkek kişi başına tahmini gayri safi milli hasılaya oranları ölçülüyor) olarak belirlendi.

ÇALIŞMA FIRSATLARI İÇİN YENİLİK ŞART

2015 İnsani Gelişme Raporu, ‘çalışma’ kavramına ve çalışmanın daha nitelikli bir yaşama katkısına odaklanıyor. Bu kavram insanların hayatına ve ekonomilerin zenginliğine katkıda bulunuyor. Ancak bu olumlu bağlantı kendiliğinden oluşmuyor. UNDP’nin 2015 İnsani Gelişme Raporu, ücretli ve ücretsiz işler arasındaki dengesizliği analiz ederek, çalışma alanında küreselleşme ve dijital devrim sonucunda değişen manzaraya odaklanıyor. Bu değişen durum, fırsatlar kadar riskleri de barındırıyor. Raporda, çalışma kavramından insani gelişme bağlamında yararlanılması, ayrıca adil ve sürdürülebilir bir ilerlemenin sağlanabilmesi için bir dizi politika önerisi de yer alıyor. Rapora göre hem şimdiki hem de gelecek nesiller için çalışma fırsatlarının oluşturulmasında yeni yaklaşımlara ihtiyaç var.