Ucuz petrol, kaya gazı üreticisini zora soktu

Son yıllarda özellikle Amerika’da ciddi bir üretim hamlesi ile dikkatlerin yoğunlaştığı kaya gazı, yatırımcısına kazandırmıyor.

Yakın zamana kadar dünyadaki enerji politikalarını değiştireceği düşünülen kaya gazı, petrol fiyatlarının düşmesiyle cazibesini kaybediyor. Amerikalı kaya gazı üreticileri yüksek maliyet ve oluşan borç yükü ile başa çıkmaya çalışırken uzmanlar, azalan kaya gazı üretiminin petrol fiyatlarını yükseltebileceğini belirtti.

Amerikalı araştırma şirketi FactSet’e göre bu ülkedeki kaya gazı üreticilerinin sermayeleri tükenmeye başladı. Petrol ve doğalgaza alternatif gösterilen kaya gazında üreticinin zorlanmasının sebebi petrolün yılbaşından bu yana sürekli düşmesi. 100 dolardan 50 doların altına kadar  gerileyen ham petrolün varil fiyatı sene başından bu yana yüzde 15,36 değer kaybetti.

İstanbul Teknik Üniversitesi Petrol ve Doğalgaz Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Abdurrahman Satman, petrol fiyatlarının düşmesiyle geleneksel petrol arama yöntemlerine göre daha maliyetli olan kaya gazının ekonomik çekiciliğinin arka plana itildiğini ve Amerikalı üreticinin zor durumda olduğunu söyledi. Satman, “Petrol üretimi kaya gazı üretimine göre çok daha kolay. Petrol fiyatları ucuz iken konvansiyonel olan daha maliyetli petrol üretim ve arama çalışmalarında yatırım ve bütçeler azalır. Burada üretim ve yatırımı belirleyen, ekonomik parametrelerdir. Petrolün yüksek olduğu dönemlerde farklı alternatiflere yönelen ülkeler değişen şartlara uygun politika belirler, bugün olan da tam olarak budur.” dedi. Özellikle yeterli doğalgaz rezervi olmayan ülkeler için umut ışığı olan kaya gazı neredeyse her ülkede bulunan bir enerji türü. Türkiye’de de kaya gazı arama çalışmaları olduğunu belirten Prof. Dr. Satman, özellikle Doğu Anadolu’daki rezervlere ilişkin verilen rakamların bilimsel olmadığını, varsayımlara dayandığını söyledi. Satman, buna rağmen çalışmaların devam ettirilmesi ve ilk olarak Türkiye’deki kapasitenin ortaya çıkarılmasının önemine dikkat çekti.

‘Kaya gazı çalışmaları devam etmeli’

Geleneksel yöntemler ile açılan bir petrol kuyusunun maliyetinin 4-5 milyon dolar arasında olduğunu belirten Türkiye Petrol Jeologları Derneği Başkanı İsmail Bahtiyar, kaya gazında ise geleneksel yöntemden farklı olarak yapılan yatay sondaj ve kuyunun tamamlanması ve son olarak da çatlatma işleminin maliyetinin 20 milyon doları bulduğunu söyledi. Bahtiyar, bu şartlar altında 48 dolara kadar gerileyen petrol fiyatlarının kaya gazının dünyadaki üreticisi için ekonomik cazibesini kaybettiğini söyledi. Bu durum daha çok Amerikalı küçük şirketleri olumsuz etkilediğini ifade eden Bahtiyar, yüksek kâr elde eden büyük şirketlerin üretimlerinde de azalma olacağını ve bunun da petrol fiyatlarının bir miktar yükselmesine sebep olacağını kaydetti.

Dünya genelinde yeni kaya gazı üretim kuyularının açılmadığını vurgulayan Bahtiyar, geliştirme çalışmalarının sürmesi gerektiğini ifade etti. Türkiye gibi enerjide yüzde 90 oranında dışa bağımlı olan ülkelerde maliyetlere bakılmadan arama çalışmalarının sürmesinin hayati önem taşıdığını belirten Bahtiyar, bunun uzun vadede ülkeye kazandıracağına dikkat çekti. Türkiye’de çalışmaların yüksek maliyetler sebebiyle sonlandırılması ya da azaltılmasının uzun vadede yeni daha maliyetli sorunları ortaya çıkaracağını vurgulayan Bahtiyar, “Son dönemde Doğu Anadolu’da arama çalışmaları başladı. Teknoloji ve altyapı oluşturulmaya başlandı. Şimdi bunun durması ya da azalması ileride sürece yeniden ivme kazandırmayı daha zor ve maliyetli hale getirecektir. Devlet, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ve diğer özel sektör şirketlerinin arama çalışmalarına gerekli desteği vermelidir. Petrolün bugün düşük olması önemli değil, yarın ne olacağı belli değil, o sebeple ülkeler tedbirlerini almalıdır.” diye konuştu.

Bahtiyar, Amerika’da bazı üretim sahalarının ya da şirketlerin satılabileceğini, Türkiye’nin bunları satın almasının mümkün olduğunu söyledi. Bugün başta Hindistan ve Pakistan olmak üzere pek çok ülkenin bu şekilde faaliyette bulunduğuna dikkat çeken Bahtiyar, Türkiye’nin yakınındaki Irak ve İran gibi ülkelerle güçlü ortaklıklar geliştirerek zengin petrol sahalarından daha fazla faydalanılmasının ülkenin petrol arz güvenliği için hayati önemde olduğunu kaydetti. Derecelendirme kuruluşu Standard & Poor’s’a göre, 16 ABD’li petrol şirketi temerrüte düşmüş durumda.

Kaya gazı nedir?

Son yıllarda petrol ve doğalgazın alternatifi olarak adından sıkça söz ettirmeye başlayan kaya gazı 4-5 bin metre derinlikteki kaya katmanlarının arasına sıkışmış gaz anlamına geliyor. Gazın açığa çıkması için istenilen derinliğe inildikten sonra kaya katmanları içinde yatay kırılmalar yapılarak yüzeye katkı maddeli basınçlı suyun enjekte edilmesi gerekiyor. Kaya gazı sondajı, klasik petrol ve doğalgaz aramaya göre daha kolay ancak yüzde 50 oranında daha maliyetli bir iş. Bir kuyunun toplam maliyeti 500 bin doları bulabiliyor.