Hamamböcekleri tuzaktan nasıl kaçıyor?

Avrupa’da kendilerine kurulan şekerli tuzaklardan kaçınmayı öğrenen bir hamamböceği türü tespit edildi.

ABD’den araştırmacılar, bu “öğrenme” sürecinin nasıl işlediğini ortaya koydu. Yapılan gözlem ve deneyler, değişime uğrayan bu hamamböceği türünün, tad alma duyularını yeniden düzenleyerek, zehirli yemi kaplamakta kullanılan glükozlu yemi “tatlı” değil “acı” olarak algılamaya başladığını gösteriyor.

Kuzey Carolina Devlet Üniversitesi’nden biliminsanları bunun doğru olup olmadığını denemek için hamamböceklerine reçel ve fıstık ezmesi şeklinde iki seçenek vermişler. Sonra da böceklerin insanınkine benzeyen tad alıcı organlarını incelemişler.

Aynı ekipten bazı araştırmacılar ilk olarak bundan 20 yıl önce, haşereyle mücadele ekiplerinin bazı konutları hamamböceğinden arındırmayı başaramadığını, çünkü böceklerin yemlere dokunmadğını farketmişlerdi.

İşte Science adlı bilim dergisinde Dr Coby Schal tarafından kaleme alınan araştırma bir tür hamamböceğinin, sinir sistemindeki hangi değişimler sonucu bu yemleri reddettiğini açıklıyor.

BÖCEKLERE SEÇENEK

Deneyin ilk kısmında araştırmacılar aç hamamböceklerine iki yiyecek türü sunuyor: Fıstık ezmesi ve bol glükozlu reçel.

Dr Schal “Reçelde bol miktarda glükoz var, fıstık ezmesindeki şeker oranı çok daha az” diyor ve anlatıyor, “Değişime uğramış hamamböcekleri reçelin tadına bakar bakmaz geri sıçrıyor hemen kaçıp fıstık ezmesine hücum ediyorlar.”

Deneyin ikinci kısmında araştırmacılar, hamamböceklerinin neden glükozdan tiksinme, kaçma tepkisi verdiğini çözüyor.

Bunu yapmak için hamamböceklerini hareketsiz hale getiriyor ve mini elektrotlar kullanarak böceğin ağız kısmında bulunan mikroskobik tüylerin üzerindeki tad alma hücrelerinin faaliyetini kayda alıyorlar.

Değişime uğrayan böceklerin tad alma hücrelerinin, glükoza, normal hamamböceklerinin “acı”ya verdiği tepkiyi gösterdiğini keşfediyorlar.

Dr Schal, “Buradan, glükozu artık acı bir şey olarak algıladıklarını anlıyoruz” diyor.

Aslında tatlıya tepki gösteren hücreler de faaliyete geçiyor, ama acı tepkisi ağır basıp bu algıyı örtüyor.

Deney sırasında çekilmiş bir film iyice büyütülerek gösterildiğinde hamamböceğinin şekere tepkisi açıkça gözlemlenebiliyor.

“Aynı bir bebeğin ıspanak yemeyi reddetmesine benzer bir tepki veriyorlar” diyor Dr Schal. “Başını sallıyor ve bu sıvıyı yutmayı reddediyor. Sonunda bunu geri tükürdüğünü görüyorsunuz.”

NEDEN ÖNEMLİ

Londra Zooloji Enstitüsü’nden Dr Elli Leadbeater çalışmanın heyecan verici olduğu görüşünde.

“Tad alma duyularında doğal ayıklanma yoluyla meydana gelen değişikliklerde genellikle hayvanın belli şeylerin tadını alma hassasiyetini yitirdiğini görürüz. Örneğin bitki özü toplamaya uzmanlaşmış arıların şekere hassasiyeti diğer arılara kıyasla düşüktür. Bu sadece bitki özü topladıkları için böyle olmuştur. Yani aslında şekeri hala severler, ama evrim şekeri onlar için daha az tatlı hale getirmiştir. Oysa hamamböceklerinin bu deneyde şekeri “acı” olarak algıladıklarını görüyoruz. Bu da doğal ayıklanmanın çok pratik bir biçimi. Hızla zehiri gizlemek için kullanılan şekeri reddeden bir hamamböceği türü ortaya çıkıyor.”

Araştırmayı yürüten ekipten Dr Schal ise insanla hamamböceği arasındaki evrimsel silahlanma yarışında yeni bir sayfa açıldığını söylüyor.

“Üzerlerine böcek öldürücüler atıp duruyoruz, onlar da bunlardan kaçınmanın yollarını geliştiriyorlar” diyor.

“Hamamböceklerine her zaman büyük saygı duymuşumdur” diye ekliyor, “Yaşamları bize bağlı ama bizden yararlanmayı biliyorlar.”