Rusya, Yukos’ta hukuku çiğnediği için 50 milyar dolar ödeyecek

Petrol devi Yukos’un kamulaştırılmasında hukuksuzluk yapıldığı gerekçesiyle Uluslararası Lahey Tahkim Mahkemesi’nin Rusya’yı 50 milyar dolar cezaya çarptırması ve yeni yaptırım hazırlıkları Rusya ekonomisini derinden etkileyecek. Rusya’nın bütçe açığı için ayırdığı rezervlerin yüzde 60’ını bulan cezanın gerekçesi dikkat çekici: Yukos’u devlet zoruyla iflasa sürüklemek.

Uluslararası Tahkim Mahkemesi, Rusya’nın, geçmişte dünyanın en büyük petrol şirketlerinden olan Yukos’un eski hissedarlarına 50 milyar dolar tazminat ödemesine hükmetmişti. Amerika merkezli Woodrow Wilson Merkezi’ndeki Kennan Enstitüsü üst yöneticilerinden William E. Pomeranz’ın Reuters için dün kaleme aldığı köşe yazısında Rusya’ya Yukos’u kamulaştırarak hissedarlarını zarara uğratmaktan 2,6 milyar dolar daha ceza kestiğini hatırlattı. Avrupa Komisyonu’nun tekelciliği ihlal edip etmediği ile ilgili Gazprom ile ilgili kararı henüz beklenirken Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nin aldığı Yukos kararlarına dikkat çeken Pomeranz, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna’da bu paralardan daha fazlasını kaybetmeyi göze almış olabileceğine vurgu yaptı. Aslında Poleranz’ın bu paralar diye atıfta bulunduğu, Vladimir Putin yönetiminin hukuk sistemini manipüle ederek şirketi kamulaştırmaya çalıştığı, Yukos’un patronu Mihail Hodorkovski’nin hapse girmesini sağladığı ve Yukos’un hissedarlarını zarara uğrattığı için ilk celsede kesilen 50 milyar dolarlık ceza Rusya’nın milli hasılasının yüzde 2,5’una denk geliyor. Rusya’nın bütçe açığı için ayırdığı rezervlerin de yüzde 60’ını bulan bu ceza Hollanda’nın Lahey kentindeki Uluslararası Tahkim Mahkemesi tarafından alındı ve gerekçe olarak, Rusya’nın şirketi iflasa zorlaması gösterildi.

Kararda, Rus yetkililerin Devlet Başkanı Vladimir Putin yönetiminde hukuk sistemini manipüle ettikleri, şirketi kamulaştırmaya çalıştıkları ve Yukos’un patronu Mihail Hodorkovski’nin hapse girmesini sağladıkları belirtiliyor. Mihail Hodorkovski mahkemenin aldığı kararı ‘harika’ şeklinde değerlendirmişti. Hodorkovski böylece Yukos’un eski hissedarlarının kayıplarını telafi etme şansı yakaladıklarını vurgulamıştı. Yukos’u da temsil eden GML Holding’in Direktörü Tim Osborne, bu kesin kararın artık tartışılamayacağını dile getirmişti. Şirket hissedarlarının bir sözcüsü ise Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nin bugüne kadar hiç bu kadar yüksek bir tazminata hükmetmediğine dikkat çekti. Yukos’un eski hissedarlarının talep ettiği meblağ ise 114 milyar dolar civarındaydı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, kararın temyize götürülmesini beklediğini söyledi.

Yukos’u yöneten Mihail Hodorkovski 10 yıl öncesine kadar Rusya’nın en zengin işadamıydı. Yukos’u, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Rusya’nın en büyük özel petrol şirketine dönüştürmüştü. Ancak Hodorkovski, 2003’te Vladimir Putin’in Rusya devlet başkanı olduğu dönemde tutuklanmıştı. Dolandırıcılık ve vergi kaçakçılığından yargılandığı davada suçlu bulunarak 10 yıl hapis yatan ünlü işadamı, Rusya lideri Vladimir Putin’in geçen yıl imzaladığı özel af kararnamesiyle hapisten çıkmıştı. Yukos’un iflas etmesinin ardından hisselerinin çoğunu devlete ait Rosneft şirketi almıştı.