Nobel ödüllü ekonomist Joseph Stiglitz’ten kriz uyarısı

ABD eski Başkanı Bill Clinton’ın Ekonomi Başdanışmanı Nobel ödüllü Prof. Dr. Joseph E. Stiglitz, petrolde dramatik düşüşler yaşandığını belirterek bu durumun bazı ülkeler açısından avantajları olsa da dünya ekonomisi yönünden sıkıntılı olduğunu söyledi.

Çukurova Genç İşadamları Derneği’nin (Çukurova GİAD), gerçekleştirdiği 4’üncü Çukurova Zirvesi’ne katılan Stiglitz, ‘Global ekonomi ve 2015 beklentileri, Türkiye’nin önemi’ konulu sunum yaptı. Adanalı işadamlarına ve şirket yöneticilerini seslenen Stiglitz, dünyadaki ekonomik gelişmeler ve sıkıntıların ciddi olarak takip edildiğini söyledi.

Petrolde fiyatlarının dramatik şekilde düştüğünü, petrol ihracat eden ülkelerin kaybettiğini aktaran Stiglitz, bunun yanında ithal edenlerin kazandığını Türkiye’nin de bu işte avantajlı olduğunu belirtti.

Petrol fiyatlarının düşmesinin Ortadoğu ve Rusya ile ticaret ortaklarının bu durumdan zarar göreceğini vurgulayan Stiglitz, bu tür değişimlere bakınca etkilerin simetrik olmadığını ifade ederek, “Petrol üreten ülkeler ithalat yapan ülkelerden daha fazla zarar görüyor. Çünkü negatif etki yaratıyor bu. Bütün dünya için olumsuz gelişme. Petrol fiyatları düştüğü zaman tüketici seviniyor sanki fiyatlar düşecek gibi. Petrol üreten şirketler bu değişikliklerden ABD’de çok etkileniyor.” dedi.

“PARA POLİTİKALARINDA İLGİNÇLİKLER YAŞANIYOR”

Para politikalarında da ilginçlikler yaşandığını dile getiren Amerikalı ekonomist, son 1,5 yıla kadar ABD’de odak noktanın bu politikalar üzerine olduğunu kaydetti. ‘ABD’de bu para politikaları nedeniyle faiz aratacak mı, sorusu sorulduğuna işaret eden Stiglitz, para politikalarındaki değişikliklerin ABD ve Avrupa’yı etkilediğini vurguladı. 2008’deki krizden bu yana talep eksikliği bulunduğuna işaret eden Stiglitz, global ekonominin sıkıntı yaşadığını anlattı. 2009’da krizin resmi olarak sona ermesine rağmen gelir artışı yüzde 95 en üstteki yüzde 1’e gittiğine değinen Stiglitz şunları söyledi: “Tipik Amerikalının geliri hala 25 yıl öncesinden daha düşük. Parasal genişleme Avrupa’da daha olumsuz diye düşünüyorum. Kredilerin kanalları daha fazla da ABD’den bloke oldu. Para politikası işe yaramış olsa likidite artar ve bu KOBİ’lere gider. Paraların daha fazla şirkete gitmesini ve daha fazla yatırım olmasını istiyoruz. Ama maalesef Almanya istemiyor. Avrupa’daki kredi kanalı bloke olduğu için paranın işe yarayacağı yerlere ulaşması mümkün görünmüyor. KOBİ’lerin sayısı Avrupa’da azalıyor. İspanya ve Yunanistan gibi ülkelerde daha da düşüyor. Bu sürpriz değil. Para politikalardan etkilenen ülkeler ekonomilerinde açık olan ülkeler, bütçe açık olan ülkelerdir. Türkiye bunlardan biri. Bazı ülkeler tedbir aldı. Mesela Hindistan faiz oranını düşürdü. Türkiye gibi ülkeler için o kadar çok enflasyon endişesi var ki. Deflasyon yüksek ateş gibidir. Deflasyon bir şeylerin yolunda gitmediğini gösterir. Deflasyon için neden endişe duymalıyız? Ekonomin zayıf olduğunu gösterir. Deflasyonun kendisi zayıflığı destekler. 2009’da ABD’de çok borç vardı, evler alındı. Borcun miktarı gelirden fazladır. Gelirinize bakarak borcunuzu kıyaslayabilirsiniz. 2010 yılında Yunanistan yüzde 110’luk milli hasılası vardı. Endişe ediliyordu. Almanya kısıtlama istedi. Belli bir politika için ısrar ettiler. Bunun amacı gerçek gelirin düşürülmesiydi. Nominal geliri düşürdüler böylece.”

“EURO’YA GEÇMEK BÜYÜK HATAYDI”
Avrupa’nın Türkiye için çok önemli olduğunu dile getiren Prof. Dr. Stiglitz, Avrupa ekonomisinin, insan ve finans kaynakları, sermayesi, kurumlarının hepsinin 2008’deki ile aynı olduğunu vurguladı.

Varlıkların olmasına rağmen hala milli hasılanın, ekonomini tuhaf ve çalışmadığını dile getiren Joseph E. Stiglitz, “Sadece tek ve büyük bir hata yaptılar. Bu da Euro’yu getirmekti. Avrupa bir siyasi projeydi ve liderler tek bir para birimi olduğunda ülkeler birleşir sandılar. Euro, Avrupa’yı bölüyor şimdi, birleştirmedi. Avrupa’da ülkeler arasında fark yaratıyor. Tek bir para biriminin etkili olması için ülkelerin aynı olması gerekir ama öyle değildi. Ülkeler şimdi bunu fark etti ama tekrar bir hata yaptılar. Teşhisi yanlış koydular. ‘Açıklar düşük olduğu zaman ülkeler aynı olur, para birimi etkili olur’ dediler. Ama analiz yanlıştı. İspanya ve Yunanistan en ağır krizi yaşadılar. Almanya olup biteni anlamadı. Aynı politikaları tekrar etmeye çalıştılar ve işe yaramadı. Deflasyon iyi değildir, ama Almanya hala ısrar ediyor. Fiyatlar stabil kalsın istiyor. Euro büyük bir sıkıntı. Fakir ülkelerden paralar zengin ülkelere kayıyor. Bu konuyla ilgili uzun uzun konuşabilirim. Avrupa bütünsel bir politika içinde olmalı. Avrupalı siyasiler bunu gördüler ve 2011’de bir araya geldiler. Değişmesi gerektiğini söylediler ama 2015’e geldiler ama hala değişmedi. Euro bölgesinde durağanlık devam edecektir.” açıklamasında bulundu.

Bu şekilde devam ederse daha kötü olacağını, Avrupa’daki problemlerin birikmeye devam ettiğine dikkat çeken Joseph E. Stiglitz. “Euro bana göre demokrasiyi bastırdı. Yunanistan’dakiler ekonomiyi beğenmeyip hükümetleri seçmiyor. Hükümetler ise aynı şekilde devam etti. Avrupa’da krizden bu yana ciddi gelir kaybı var. Gelir artışı krizden daha geride.” ifadelerini kullandı.

“RUSYA’DAKİ KRİZ TÜRKİYE’Yİ DE ETKİLER”

Rusya’nın daha da kötüyü gideceği iddiasında bulunan Stiglitz, krizin sona ereceğini sanmadığını belirterek şunları söyledi: “Rusya’ya yaptırımlar devam edecek. Ukrayna çok büyük ve çok önemli. Büyük bir ihtimalle yaptırımlar kaldırılmayacak. Bu Türkiye için çok önemli. Rusya ile ticaret var çünkü. Petrol fiyatlarının düşmesi ve yaptırımların sürmesi Rusya’yı etkiliyor. Bunun sonucu olumlu olmayacak, kötüye gidecek. Rusya, Ortadoğu, Avrupa ve Afrika arasında bağlantısı olan Türkiye’nin komşularında da sorun var. İhracat piyasası zayıfladığında ihracat yaparak büyüme modeli işe yaramayacaktır. Bu nedenle Çin iç talebe yöneliyor. Bu, gerçeği görmektir. Türkiye ve gelişmekte olan piyasalar iç talebi nasıl tetikleyebilir? Dikkatli olmalı. İç talebi emlak ve altyapıya dayandıramazsınız. Altyapı eksikliği, gelişmekte olan ülkelerde etkili oldu ama liman varsa bir şeyler satmalısınız. Üretim yöntemleri kullanarak limanları ve altyapıları kullanacaksınız. Bu gelişme stratejisi dengeli olmalı.”