AKP’nin oluşturduğu ‘gölge kamu’ya aktarılan paralar krizi tetikleyebilir

S Bilişim Danışmanlık’ın hazırladığı rapora göre iktidar 12 yılda finansal sıkıntı yaşayan kamuya ait işletmeleri, özelleştirme adı altında yandaş firmalara aktardı. Oluşturulan ‘gölge kamu sektörü’ sayesinde kamu borçlanması düşük, sorunlu kamu harcamaları halledilmiş gösteriliyor.

Hukuksuz özelleştirmeler ve hükümete yakın firmalara kamu bankaları üzerinden para aktarıldığı iddiaları gündemde tartışılırken, S Bilişim Danışmanlık tarafından hazırlanan rapor, kamudaki batıkları özler önüne serdi. Rapora göre 12 yılı aşkın AKP iktidarı boyunca Türkiye’de ‘gölge kamu sektörü’ olarak nitelendirilen, mevcut kamuya paralel bir alan oluşturuldu. Mart ayında yayınlanması beklenen raporun notlarına göre hükümetin resmi rakamlarda açıkladığının aksine kamu açığı çok daha yüksek seviyelerde. Raporda, “Gölge kamu ekonomisi sayesinde kamu borçlanması düşük, sorunlu kamu harcama ve varlıkları halledilmiş görünmektedir. Kamu borçlanması, tahvil-bono ihracı yerine, gölge kamu üstünden kredi piyasasından borçlanmaya kaydırılmaktadır.” ifadelerine yer verildi.

Raporla ilgili Zaman’a bilgi veren S Bilişim siyasi danışmanı Serdar Sement’e göre bir süredir özellikle finansal sıkıntı yaşayan kamuya ait işletmeler özelleştirme adı altında yandaş firmalara aktarıldı. Sement, araştırmalar sonrasında özelleştirilmiş gibi gösterilen birçok işletmenin aslında devlet kontrolünden hiç çıkmadığını, aksine hükümetin oluşturduğu bir fon havuzu tarafından desteklendiğini söyledi. Bu kamu şirketlerine Doğu’da abonelerden parasını tahsil edemediği için sürekli zarar eden bazı elektrik dağıtım firmalarının da dâhil olduğunu belirten Sement, bazı kamu bankalarının yurtdışından uzun vadeli borçlanmak suretiyle bu ‘gölge kamu’ şirketlerine kredi sağladığını söyledi.

“Repo özelleştirmeler ve kamu hizmeti üstlenmiş kirli iktisadi networklardan kaynaklanan objektivite dışı-işlevsiz gölge kamu ekonomisi, aşırı büyümüştür.” denilen rapora göre işlevsiz gölge kamu ekonomisi Türkiye’de büyümeyi baskılarken, kaynak dağılımı ve kredi ve likidite yönetimini de bozdu. 17-25 Aralık yolsuzluk operasyonlarının da bu minvalde okunması gerektirdiğini vurgulayan Serdar Sement, kamudaki tehlikeli ittifakın ve Türkiye’yi bekleyen ekonomik kriz tehdidinin hükümet tarafından örtbas edilmeye çalışıldığını belirtti.

Resmi rakamlara göre 2015 bütçesi 473 milyar lira olarak belirlenirken, kurumların bütçeleri ortalama yüzde 8,3 oranında artırıldı. Serdar Sement, kendi hesaplamalarına göre, gölge kamuya aktarılan krediler eklendiğinde, bu yıl kamunun 800 milyar liranın üzerinde bir harcama yapmasının beklediklerini belirtiyor. Sement’e göre ayrıca Türkiye’de kamu borç stokunun GSYH’ya oranı resmi verilerin aksine Maastricht kriteri olan yüzde 60 sınırında seyrediyor. Hükümet verilerine göre 2002’de yüzde 74 olan kamu borç stokunun GSYH’ya oranı 2013’te yüzde 36’ya düşürüldü. Sement, bu rakamı yüzde 58’ler civarında hesapladıklarını söylüyor. Son dönemde kamu bankalarının kredi oranlarının ciddi manada arttığına dikkat çeken Sement, özel sektöre aktarılan sorunlu kamu varlıklarına kamu bankalarının astronomik miktarlarda kredi kullandırmasının kısır bir döngüye dönüştüğünü ifade ediyor. Sement’e göre ekonomi yönetimi durumun farkında ve başta Dünya Bankası ve IMF olmak üzere uluslarası kuruluşlar Türkiye’yi bu konuda yakın zamanda uyarabilir. Rapora dayanak oluşturan araştırmalardan edinilen bir başka çarpıcı sonuç da 130 milyar dolarlık kısa vadeli borcun içinde sıcak parayla borçlanmayı alışkanlık haline getiren kamunun payının gösterildiğinden daha yüksek olması.

Son günlerde ekonomi çevrelerinde kamu bankalarının 2001 krizi öncesi benzeri kullanılmaya başlandığı tartışması alevlenmişti. Konuya değinen uzmanlar kamu bankalarının yüksek faizle mevduat toplayıp belli kesimlere ucuz krediler vermesinin kamu maliyesini büyük riske sokacağı uyarısında bulunmuştu. Gölge kamunun borçlarının ödenemez hale gelmesi ve bunun lirada ciddi değer kaybını tetiklemesinden endişe ettiklerini ifade eden S Bilişim siyasi danışmanı Sement, bütçe rakamlarında manipülasyon yapıldığı görüşünde. Sement, inşaata dayalı ekonominin gölge kamuyu bir noktaya kadar besleyebileceğini kaydetti. Sement’e göre 2013’ün son aylarında Merkez Bankası ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından başlatılan kredi musluğunu kısma tedbirleri gölge kamuya kredi sağlamaya dönük adımlar şeklinde algılamak gerekiyor. Sement bu arada raporun notlarını hükümet yetkilileriyle de paylaştıklarını kaydetti.