THE CHRISTIAN SCIENCE MONITOR – ‘Türkiye Kuzey’e yönelmede istikbal görüyor’

Avrupa Birliği’ne katılma süreci duraksayan ve Orta Doğu’daki liderlik rolü Suriye çatışmasından dolayı sekteye uğrayan Türkiye, şimdi dikkatini daha az sıkıntılı olan kuzeydeki Karadeniz’e çeviriyor.

Türkiye’nin kuzeydoğusundaki sanayi kenti Trabzon’un bölgesel ticaretteki merkezî konumu, İstanbul ile doğudaki şehirler arasındaki ticarette önem arz ediyor. Şehir merkezindeki sokaklar, Gürcistan’a giden yolcu otobüsleri ve mal nakliye eden özel araçlarla dolu. Gürcistan, Trabzon’un sadece 200 km kuzeyinde bulunuyor. Eğer Karadeniz’e kıyısı olan 12 ülke arasında yapılacak bir otoban projesi onaylanırsa Trabzon, daha da büyüyecek.

Türkiye’nin Karadeniz kıyısı, güney sınırındaki sorunlardan uzak, AB sürecinin durgunluğuna tezat teşkil ediyor. Ankara, Sovyetler Birliği’nin çöküşünün hemen ardından kurulan Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) tarafından kurumsallaştırılan bölgesel iş birliğinin öncüsü olarak ortaya çıkıyor.

SOVYET BOŞLUĞUNU DOLDURMAK

Türkiye’nin, KEİ’nin 10 kurucu üyesinden biri olması dolayısıyla kurumun merkezi hâlâ İstanbul’da. Eski Romanya Büyükelçisi ve KEİ’nin ulaşım faaliyetlerinden sorumlu Sekreter Yardımcısı Traian Chebeleu, “KEİ, ilk yıllarda, Türkiye’nin sosyalist ekonomik sistemlerin bulunduğu ülkeler için bir alternatif sunması girişimiyle idare edilmişti.” diyor. 1992 yılında KEİ kurulduğunda Türkiye, aynı zamanda Orta Asya ve Kafkas ülkelerine yardıma odaklanan Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansını (TİKA) da kurmuştu.

Bugün Karadeniz ülkeleri, ticaret ve ekonomik iş birliğini teşvik edeceğini düşündükleri bir Karadeniz Çevre Yolu Projesi’ni ilerletmeyi umuyorlar. Projesi hâlâ geliştirme aşamasında olan Çevre Yolu, 12 ülke aracılığıyla gerçekleştirilecek. Bu Proje dört şeritli bir ticaret ve turizm nimeti olarak görülüyor. Ortaklık, mevcut ittifakları güçlendirme veya bulunan gerilimleri test etme görevi görecek.

TİCARET ZATEN ARTIYOR

KEİ’nin bölgedeki ticarete doğrudan katkısını ölçmek zor. Ancak Türkiye için bu inşaat projesi, dış politikasının yeniden şekillenmesinde ilk adım olabilir. Rusya’dan sonra Türkiye, bölgenin en büyük ihracatçısı.

Ankara merkezli Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfının (TEPAV) ekonomisti Ussal Şahbaz, Rusya ile KEİ’nin Azerbaycan ve Ukrayna gibi diğer üyelerinin genellikle petrol ihraç ettiklerini ancak Türkiye’nin ana ihracatının tekstil ve makineden oluştuğunu ifade etti. Şahbaz, çevre yolunun mal taşımacılığını kara yolu ile daha hızlı ve daha verimli bir hâle getireceğini söyledi.

Yolların yapımı Türkiye ve Yunanistan’da zaten tamamlandı. Ancak diğer 10 üye devletin, kara yollarını inşa etmeleri gerekecek. Şu anda, Karadeniz ülkeleri arasındaki kara yolu, sınır kapılarındaki yüksek ücretler ve kamyon sürücülerinin vize başvuruları nedeniyle bürokrasi tarafından engelleniyor.

BÖLGEDEKİ REKABET

Rusya ve Gürcistan, büyük bir sorun teşkil ediyor. 2008 yılında meydana gelen savaş sonrasında iki ülke arasındaki sorunlar Chebeleu’ya göre daha da arttı. İki ülkeyi bağlayan bir güzergâhın belirlenmesi meselesi, toprak anlaşmazlıkları nedeniyle karmaşık vaziyette. Ancak Chebeleu, KEİ projelerinin potansiyel ekonomik yararları nedeniyle bölgedeki iç çatışmalara sadece ekonomik değil siyasi yararları da olacağı fikrini savunuyor.

KEİ üyeleri arasında süregelen anlaşmazlıklar bastırılabilir ve çevre yolu inşaatı ilerletebilirse Türkiye, kazançlı bir ticaret ağı için önemli bir coğrafi ve ekonomik konumda olacak.