Pazartesi günü İsrail ve Türkiye’li yetkililer arasında İsrail’li komandolarca Gazze’ye doğru hareket halindeki Türk gemisine yapılan baskın için ödenecek tazminatla alakalı olarak yürütülen görüşmeler iki ülke arasındaki ilişkilerin gelişme gösterdiği sinyalini verse de ilişkilerin eskisi gibi olmayacağı belirtiliyor.
Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Hadi Sınırlıoğlu’nun başını çektiği Türk delegasyonunun İsrail’e gelişi ilişkiler dondurulduğundan beri gerçekleştirilen ilk yüksek düzeyli diplomatik ziyaret oldu. Türk tarafı sessiz kalmayı tercih etti. Taraflar oldukça kısa açıklama yaptılar ve görüşmelerin detayları hakkında çok kısıtlı mesajlar verdiler. Sadece, anlaşmanın yakın olduğu belirtildi.
İsrail’li yetkililer ve analizciler iki ülke arasında eskisi gibi yakın ilişkiler kurulmasının henüz mümkün olmadığını belirtiyorlar. Daha önceden, İsrail, Türk ve Amerikan Donanmaları Akdeniz’de beraber tatbikatlar yürütüyorlardı. İsrail savaş jetleri Türkiye hava sahasında eğitim yapıyorlardı.
İkili ticari ilişkiler iyileşme gösterirken, Türk ihracatçılar İsrail’i ticari koridor olarak kullanmaya başladı. Türkiye’li tüccarlar Ürdün ve diğer Arap ülkelerine mallarını ulaştırmak için İsrail üzerinden taşıma yapıyorlar. Böylece, Suriye’deki sivil savaşın kendi ticari konumlarına olan etkisini azaltmaya çalışıyorlar.
Tel Aviv Üniversitesi Ulusal Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü’nde Türkiye uzmanı olan Gallia Lindenstrauss “Bu, eski ittifaka geri dönme amacı taşımaktan öte iki ülke arasındaki gerginliğin azaltılmasını hedefleyen bir girişim.” dedi.
İsrail’li yetkililer ticari koridor uygulamasının önemli, hatta stratejik, bir gelişme olduğunu belirtiyorlar. Lindenstrauss bunun Türkiye’nin Orta Doğu’nun kargaşalı ortamında İsrail’i istikrarlı bir ortak olarak gördüğünü ortaya koyduğunu belirtti. İki ülke liderleri arasındaki ilişkinin düzelmesinin gayri resmi düzeyde işbirliğini ilerleteceğini düşündüğünü de ekledi.
Türkiye İsrail’in bölgedeki en yakın müttefiki ve İslam dünyasındaki en önemli ortağı idi. Fakat, ilişkiler 2008 sonunda İsrail’in Gazze’yi kontrol altında tutan Hamas’s karşı yürüttüğü üç haftalık saldırısı sonucu bozulmaya başlamıştı. Gazze’li militanların yıllar boyu gerçekleştirdikleri roket saldırıları İsrail’in tepkisinin ana nedeniydi. Bu çatışma sürecinde 1,400 Filistin’li hayatını kaybetti. Ölenlerin önemli kısmının siviller olması üzerine Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan İsrail’e soykırım suçlaması yöneltti.
Stratejik ortaklık Mayıs 2010’da sekiz Türk ve bir Türk asıllı Amerikan vatandaşının İsrail’li komandolara direnmesi sonucunda öldürülmeleri ilişkileri tamamen kopma noktasına getirdi. Türk gemisi İsrail kontrolü altındaki Gazze’ye yardım ulaştırarak ablukayı delme amacı güdüyordu. Türkiye İsrail özür dilemeyi reddedince İsrail büyükelçisini kovdu. Dolayısıyla, iki ülke arasındaki diplomatik ve askeri ilişkiler donma noktasına geldi.
Başkan Obama, mart ayında yaptığı İsrail gezisi sırasında Türkiye-İsrail işbirliğini tekrar canlandırmak için iki ülke arasında arabuluculuk yaptı. Amerika’nın bu iki önemli müttefikinin işbirliği yapması, Suriye’deki gelişmelerin bölgeyi kötü yönde etkilemesi ve kargaşaya sürüklemesini engellemek için oldukça önemli bir anlam taşıyor.
İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, anlaşmanın parçası olarak, baskın sırasında ölümlere yol açan operasyonel hatalar için resmen özür diledi, tazminat sözü verdi ve Gazze’ye uygulanan kısıtlamaların azaltılacağını belirtti. Tazminat konusunda anlaşmaya varıldıktan sonra, İsrail ve Türkiye ilişkilerini normalleştirme ve diplomatik elçilerini tekrar atama kararı aldı.
İsrail’dekiler iki ülke arasındaki askeri ilişkilerin tamamen düzelmesi konusunda pek umutlu değil.
İsrail’li yetkililer, iyileşmenin Suriye sorunu konusunda ikili bazda değil Ürdün’ü de içine alan bölgesel çerçevede ve Amerikan kontrolünde değerlendirmelerin ve istihbarat bilgilerinin paylaşılması noktasında katkı sağlayacağını belirtti.
Konuyu açık bir şekilde tartışma yetkisi olmadığı için ismini vermek istemeyen İsrail’li bir yetkili “Özür İsrail için kolay bir karar değildi. Başbakan ilişkileri düzeltmek için böyle bir karar aldı. Ümit ediyoruz ki, Türkiye bu hareketimize karşılık verir.” dedi.
Suriye’de endişe veren durum ve ülkedeki kimyasal silah stoklarının varlığı konusuna vurgu yaparak, “Bu sorunların aşılması için Türkiye ile açık ve dürüst bir müzakere imkanı yakalamayı amaçlıyoruz.” dedi.
İsrail Ekonomi Bakanlığı iki ülke arasındaki ticaretin 1997’de yapılan Serbest Ticaret Anlaşması’ndan sonra 300 milyon dolardan 2011 yılında 4 milyar dolara ulaştığını belirtti. Bakanlık tarafından açıklanan rapora göre, hükümetler arası kontratlar ve savunma anlaşmaları fesedilse de özel ticari ilişkiler gemi baskınından etkilenmedi. İsrail’lilere göre bu olay gerçekleşmeseydi ticari ilişkiler daha da çok gelişecekti.
Eskiden iki ülke arasındaki ticaret daha çok savunma alanında idi. Ancak, yakın zamanda piyasalar daha çok sivil malların etkisine girdi. Diğer kalemlerin yanı sıra, İsrail Türkiye’den tekstil ürünleri ve madeni ürünler, Türkiye ise İsrail’den kimyasal madde, zirai araç ve tohum ithal ediyor.
Bir diğer soru ise, Türkiye’nin tekrar İsrail’li turistlerin favori mekanı olup olmayacağı konusu. Türkiye’deki turizm sektörü yılda yarım milyon İsrail’liyi misafir ediyorken gemi baskınından sonra bu turistik hareketlilik tamamen yok olma noktasına geldi.
Netenyahu’nun özür dilemesindan sonra, İsrail televizyonları yeni açılan lüks otelleri kontröl etmeleri için muhabirlerini Antalya’ya gönderdiler. Yerel esnaf, İbranice mesajlar vererek İsrail’lileri tekrar beklediklerini belirttiler.
Haberin Orijinali:
Let me tell You a sad story ! There are no comments yet, but You can be first one to comment this article.
Write a comment