NYT – “Sorunlar etrafta dört dönerken hazinelerin üzerindeki tozu silkelemek”

Suriye’deki iç savaş, Profesör Nicolo Marchetti’nin Türkiye’nin güney sınırlarında ve yasak askerî bölgede bulunan Fırat Nehri kıyılarındaki antik kent Karkamış’ı halka açık bir arkeoloji parkı hâline dönüştürme çabalarını zorlaştıran ilk ihtilaf değil.

Türk askerlerinin dikkatli bakışları altında, ekibi, kazı çalışmalarına başlamadan önce, 1950 yılında yerleştirilen mayınların tümünün temizlendiğinden emin olması gerekiyordu.

Bologna Üniversitesinde Yakın Doğu ya da klasik dönem öncesi konularında arkeoloji dersi veren, Hollywood’un Indiana Jones’unun uzun ve bronz versiyonu olan Marchetti, on yıllardır ilk kez verilen iznin ardından, son iki yıldır aralıklarla Karkamış’taki kazı çalışmalarını yönetiyor.

Amaç, ilk etabı Ekim 2014 itibarıyla turizme açmak. Marchetti, geçen yılın sonuna doğru bölgeye yapılan bir gezi sırasında bu hedefin gerçekçi olduğunu söyledi. Yine de çatışmalar geçen yıllar içinde buradaki kazıları sekteye uğrattı.

İlk olarak 1876 yılında British Museum arkeoloğu George Smith tarafından İncil’de bahsedilen Karkamış Krallığı olarak tanımlanan bölgede daha sonra Osmanlı Sultanının izniyle aralarında David G. Hogarth, C.L. Woolley ve Arabistanlı Lawrence olarak bilinen T.E. Lawrence’ın da bulunduğu bir ekip tarafından araştırma yapıldı. Bu ekip, bölgede Hitit ve Asurlulara ait tapınakları, sarayları ve hiyeroglifleri buldu. Bu buluşların bir kısmı Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesine, diğer kısımları ise Paris’teki Louvre ve Londra’daki British Museum’a gönderildi.

Ekibin çalışması Birinci Dünya Savaşı nedeniyle durdu. Kazı yeri, 1920 yılında kısa bir süre için tekrar açıldı ancak Türkler ve işgalci Fransız güçler arasındaki savaş nedeniyle yeniden kapandı.

Ortalık durulduğunda 90 hektarlık antik Karkamış kentinin üçte birlik kısmı Suriye tarafında kaldı.
Sınırın her iki tarafındaki yerleşim yerinin tamamı merkezi Palo Alto, California’da bulunan, kâr amacı gütmeyen Küresel Miras Fonu kuruluşu tarafından tehlike altında olan kültür bölgesi olarak sınıflandırıldı. Ancak savaş, kültür ayrımı yapmıyor: NATO, Suriye’den gelebilecek saldırıları engellemek için ABD’ye ait PATRIOT füze bataryalarını bu ay Karkamış’ın bulunduğu Gaziantep kentine yerleştirmeye hazırlanırken askerî yetkililer füze bataryalarının kazı alanının en az 40 kilometre uzağına yerleştirileceğini ve bölgeyi etkilemeyeceğini belirtiyorlar.

GHF tarafından koruma altına alınması için 30 bin dolarlık bir hibenin yanı sıra İtalyan Dışişleri Bakanlığı ve İtalyan Eğitim Bakanlığı ve Bologna Üniversitesi tarafından Türk-İtalyan ortaklığındaki araştırmalar için 2012 yılı bütçesi olarak 250 bin dolar ödendi.

2012 kazı sezonunun sonuna yaklaşılmasıyla zaman kalmadı ve Marchetti, bu durumun, ekip yaz aylarında geri döndüğünde onları “büyük beklentilere” hazırladığını söyledi. “Bir anıtı ortaya çıkarmak bazen yıllar alır ve sadece geriye bakıldığında nelerin başarıldığı anlaşılabilir.” diyen Marchetti, “Eğer yerleşkenin planı konusunda varsayımımız doğru ise burayı 2014’te bitirebiliriz ve diğer sarayın nerede olabileceği konusunda da ayrıca varsayımımız var.” şeklinde konuştu.

Ancak tüm zorluklara rağmen, Marchetti’nin bilimsel çalışmanın ötesinde Karkamış’ı halka açık bir park hâline getirme planları var.

Türk yetkililer, bu alanın açılmasında hesaplanamaz derecede katkısı olduğu görülen “köy Türkçesi”ni akıcı bir şekilde konuşan Marchetti’ye saygı duyuyor.

“Yerel yetkililer tarafından çok takdir ediliyor.” diyen İtalya’nın Türkiye Büyükelçisi Gianpaolo Scarante, kazı sırasında yaptığı ziyarette, “Çünkü o ciddi bir adam, yerel insanlar tarafından çok iyi biliniyor. Burada herkes ile arkadaş. Bir arkeolog için bu çok önemli.” dedi.

Scarante, “Her şey şimdi daha zor. Siyasi nedenle değil çünkü bu alan çok hassas bir coğrafya üzerinde ama Türk yetkililer bizim çalışmalara devam edebilmemiz için ellerinden geleni yapıyor.” diye de ekledi.

Marchetti’nin ikinci amacı ise daha sosyal: kendisine ve çalışma grubuna kucak açan yerli halka yönelik, bu kazıların da ötesinde sürekli bir gelir kaynağı ve ilham olacak bir kapı açarak yardım etmek. Tarım ağırlıklı Gaziantep civarındaki bölgenin ekonomisi, kaçakçılığın yanı sıra sınırı geçerek alışverişe gelen Suriyelilerle yapılan ticaretin kaybı ile harap hâle geldi.

“İnsanları bu alana getirerek, burada kalmalarını sağlayarak, ilgiyi bu alana çekerek bu bölgeyi sosyal olarak canlı tutabiliriz.” diyen Marchetti, “Biz Karkamış’ı bir laboratuvar olarak görmüyoruz. Bu zamana yapılan bir yolculuk, yeni diyalogları zorluyor. Burada bir iz bırakmaya çalışıyoruz.” dedi.

Haberin orjinali için: http://www.nytimes.com/2013/01/17/arts/sifting-the-dust-for-treasures-while-trouble-swirls.html?ref=susannefowler&_r=0