LE MONDE – “Türkiye antik eserlerinin iadesini talep ediyor”

Truva Hazinesi geri döndü. 19. yüzyılda çalınan Truva kökenli altın takı koleksiyonu, Eylül 2012’de Philadelphia Üniversitesi tarafından iade edildi. Eserler, 1870 yılında bir Alman arkeolog tarafından başlatılan ilk arkeolojik çalışmaların hemen ardından çalınmıştı. Türkiye bu eserlerin kendisine ait olduğuna inanıyor. Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay “Doğal olan alındıkları yere geri dönmeleriydi.”açıklamasında bulunmuştu. Eserler bundan böyle Ankara’da sergilenecek.
Son olarak aralık ayında, 1998 yılında Urfa’dan çalınan antik Orfeus Mozaiği İstanbul Arkeoloji Müzesine teslim edilmişti. New York’ta Christie’s’de satışa sunulan eser, 85 bin dolara Dallas Sanat Müzesi tarafından satın alınmıştı. Küçük Asya’da -şu anki Türkiye- Helenistik döneme ait bu eserlerle birlikte, Türk Kültür Bakanlığının yürüttüğü öncesi görülmemiş kampanya sayesinde 2007’den bu yana geri alınan eser sayısı 3.700’ü aştı.
Berlin’deki Bergama Müzesinde sergilenen üç bin yıllık Hattuşaş Sfenksi de iade edilen eserler arasında. Şüphesiz bütün iadeler arasında en etkileyici olanı, Boston Güzel Sanatlar Müzesi tarafından iade edilen Herkül’ün büstü oldu. Heykel, Atlantik Okyanusu’nu, 2011 yılında BM Genel Kurul toplantısından dönen Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın uçağında geçti. Herkül’ün büstü böylece Antalya Müzesinde sergilenen heykelin diğer parçasıyla birleştirildi.
Türk hükûmetinin yıllardır ele geçirilen mirasını geri almak için verdiği mücadele çok sayıda müzeyi pes ettirdi. Ancak haklı olduklarına inanan bazı müzeler müzakere etmeyi reddediyor. Örneğin Paris’teki Louvre Müzesi, İslam Sanat Eserleri Bölümünde Ankara’nın iddiasına göre İstanbul’daki Piyale Paşa Camisi’nden çalınan bir İznik çini panosunu tamamen yasal yollardan elde ettiğini savunuyor; tıpkı Sultan 3. Selim’in türbesini süsleyen seramikler gibi.
1970 yılında imzalanan UNESCO’nun kültür varlıklarının kanunsuz ithal, ihraç ve mülkiyet transferinin önlenmesi ve yasaklanması için alınacak tedbirlerle ilgili sözleşmesi, bu tarihten önce elde edilen eserleri kapsamıyor. Kültür Bakanlığı Müzeler Müdürü Murat Süslü bu durumu kabullenemiyor. Süslü, “19. yüzyılda Notre Dame Katedrali’nin vitraylı camlarından birinin yenileme işlemi için söküldüğünü ve bugün iadesinin reddedildiğini farz edin!” diyor.
Priam Hazinesi ise hâlâ Moskova’daki Priam Müzesinde bulunuyor. Türkiye, inat edenlere boyun eğdirmek için özellikle Fransa ve Almanya’yı, arkeolojik çalışma izinlerine son vermekle tehdit etmekten kaçınmıyor. Hatta yargıya başvurması gündemde… İstanbullu bir avukat, Halikarnas Mozolesi’nin parçası olan eserlerin iadesi için British Museum’a dava açmaya karar verdiğini açıkladı.