ABD önseçim rehberi – Primary ve caucus nedir?

ABD başkanlık önseçimleri Iowa eyaleti ile başladı.

Iowa’daki önseçim “caucus” olarak ifade edilen türden olacak. Iowa sonrasında ikinci önseçimin yapılacağı New Hampshire (9 Şubat) ise “primary” şeklinde yapılacak. Peki “caucus” ile “primary” arasında fark nedir?

Amerikan Anayasası’na göre partilerin başkan aday belirlemelerine dair bir hüküm bulunmamaktadır. Bugün partilerin önseçimlere giderek başkan adayını çıkarmaları yıllarca yaşanan sürecin bir neticesidir. Ve yıllardır yapılan önseçim ile başkan adayını belirleme bazı düzenlemeleri de beraberinde getirmiştir.

Bu düzenlemelerden birisi de önseçimlerde bazı eyaletlerin “caucus” bazılarının ise “primary” yöntemi ile önseçime gitmesine yol açmıştır.

Primary olarak ifade edilen önseçim türü yapılan eyaletlerde tüm ABD vatandaşına açıktır. Yani New Hampshire da yapılacak olan önseçime, seçmen kütüğüne kayıtlı her ABD vatandaşı katılabiliyor. Cumhuriyetçi Parti’nin başkan aday adaylığı için bir Demokrat seçmenin gidip oy kullanması mümkün.

Caucus ise yalnızca partiye kayıtlı seçmenlerin oy kullanabildiği yöntemdir. Iowa’da Pazartesi günü yapılacak olan önseçimde Cumhuriyetçi Parti’ye kayıtlı seçmen sadece kendi partisinin başkan aday adayı için oy kullanabilecek. Aynı şekilde Demokratlar için de bu durum geçerli.

Bu pazartesi Iowa ile başlayacak olan önseçim yarışı 7 Haziran’da Cumhuriyetçiler için 14 Haziran da ise Demokratlar için son bulacak. Genelde başkanlık seçimleri için başkan adayının belirlenmesi için yapılan önseçimler Ocak ayında başlar Haziran da ise son bulur. Ancak bu yıl önseçimler 1 Şubat tarihinde başlıyor. 

Önseçimlerde bir önemli ayrıntı da her eyalette Demokrat ve Cumhuriyetçi Parti’nin aynı tarihte seçime gitme zorunluluğu olmaması. Daha açık ifade ile Nevada eyaletinde Demokratlar 20 Şubat’ta sandığa giderken Cumhuriyetçiler 23 Şubat’ta oy kullanacak.

SÜPER SALI NE DEMEK?

Önseçimler de kiritik iki aşamadan söz edilir. Bunlardan ilki Iowa ile New Hampshire eyalet önseçim sonuçları.

İkincisi ise “Süper Salı” olarak adlandırılan ve 15 eylatin aynı gün sandığa gittiği seçim sonuçlarıdır. Süper Salı şubat ayı veya mart ayında yapılır. Bu sene Süper Salı 1 Mart tarihinde olacak. Alabama, Alaska, Arkansas, Colorado gibi toplam 15 eyalette Cumhuriyetçi ve Demokrat Parti başkan aday adayları sandıktan zafer ile çıkmaya çalışacak.

Süper Salı’da galip gelen başkan aday adayı daha sonraki eyaletlerde de genelde üstün geldiği için bugünün ismine “süper” ifadesi verilmiştir.

ÖNSEÇİMLERDE DELEGE SEÇİLİYOR

ABD siyasetini belirleyen Demokratlar ile Cumhuriyetçi Partiler’in yine yıllarca olagelen seçim geleneği, eyalet yönetimi ile partilerin eyalet teşkilatına önseçimin tarihleri ve şekli konusunda yetki tanımıştır. Yani hangi eyalette caucuse ya da primary olacağı o eyaletin kanunları ile partilerin teşkilatının ne yönde irade göstereceğine bağlı.

Önseçimlerde bir diğer ayrıntı da seçmenler delege seçiyor. Delegeler de iki tür oluyor. Bunlardan birisi  “pledged” diğerine ise “unpledged” ismi veriliyor.

“Unpledged” adı verilen delegelere aynı zamanda “superdelegates” de deniyor.

İkilinin arasındaki fark ise, “superdelegates” olan delege içinde önceki ve şimdiki seçilmiş memurlar ile parti liderleri bulunur. Partilerin önseçimlerden sonra yapılan genel kurultaylarında istedikleri başkan aday adayına oy vermek yetkisine sahiptirler.

“Pledged” olanlar ise önseçim sonunda sandıkta ne sonuç çıkmış ise parti kurultayında da aynı yönde oy verme zorunlulukları vardır.  

Önseçimlerde başkan aday adaylarından kim öne çıkarsa zaman içinde diğer rakipleri yarışı bırakıyor. Ancak 2008 yılında Demokrat Parti içindeki önseçimde olduğu gibi yarış son eyalete kadar başkan aday adayları arasında devam edebiliyor.

Önseçimlerde bir başka ayrıntı da mevcut başkanın ikinci dönem seçime gitmeye karar vermesi durumunda gelenek gereği partisi içinde bir rakibinin çıkmamasıdır.

2012 başkanlık seçimlerinde Başkan Barack Obama, ikinci dönem için yarışa girme iradesini gösterince Demokrat Parti içinde kimse önseçimde başkana karşı yarışa girmedi. Aynı durum 2004 yılında Cumhuriyetçi Parti içinde yaşandı. Bu seneki başkanlık seçimlerinde Obama’nın ikinci dönemi dolması nedeni ile Anayasa gereği tekrar seçimlere giremeyecek. O nedenle bu seneki başkanlık seçimleri için hem Demokrat hem de Cumhuriyetçiler önseçime gidiyor.

KURULTAY AÇIKLAMADIKÇA KİMSE RESMEN PARTİNİN RESMİ ADAYI OLAMIYOR

Önseçim sonuçlarının resmiyet taşıması için partilerin kurultayları tarafından bu sonuçların deklare edilmesi gerekiyor. Önseçim sonunda galip gelen başkan aday adayının, başkan adaylığı ancak parti kurultayının açıklaması ile resmiyet kazanıyor.

Her iki parti de önseçimlerin ardından genellikle Ağustos sonu Eylül başında kurultaylarını yapar. Ancak bu sene partiler Temmuz ayının son iki haftasında kurultaylarını yapacak. Cumhuriyetçiler 18-21 Temmuz tarihleri arasında Ohio eyaletinin Cleveland şehrinde, Demokratlar ise 25-28 Temmuz’da Pennsylvania eyaletinin Philadelphia kentinde kurultay yapacak.

Başkan yardımcısının seçimi ise tamamen başkan adayının tercihine bağlı. Başkan adayı, başkan yardımcısı adayını kendisi belirler. Bu işlem genellikle parti kurultayından hemen önce gerçekleşir.