Doktor balıklar tedavi amaçlı kullanılmıyor!

Bazı cilt hastalıklarına iyi geldiği bilinen ‘doktor balıklar’, günümüzde daha çok turizm ve ticarî amaçla kullanılıyor. Uzmanlar, açık yarası olanların bu balıklara temas etmemesi gerektiğini, aksi takdirde hastalık bulaşabileceğini söylüyor.

Sivas’ın Kangal yöresinde bulunan ve bazı cilt hastalıklarının tedavisinde kullanıldığı için ‘doktor balıklar’ adı verilen ‘garra rufa’ balıkları, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi’nde bilimsel amaçla üretilip yetiştiriliyor. Öğretim Üyesi Doç. Dr. İhsan Çelik, bu balık türünün 1843 yılında Avrupalı bilim adamları tarafından keşfedildiğini, 40-50 yıl sonra da sedef gibi bazı deri hastalıklarına iyi geldiklerinin görüldüğünü ifade ediyor: “O günden sonra da Avrupa’daki kaplıcalarda bu tür deri hastalıklarını tedavi etmeye yönelik bazı girişimlerde bulunulmuş. Daha sonra turizm alanında, termal tesislerde, güzellik salonlarında, SPA’larda faydalanılmaya çalışılmış.”

‘Doktor balıklar’ şimdilerde dünyada çeşitli sektörlerde yaygın olarak kullanılıyor. Fakat doğal ortamından koparıldığı için bazı şikâyetler de olmuyor değil. Doç. Dr. Çelik, bu şikâyetler üzerine balıkların üremesi konusunda çalışmalar başlattıklarını anlatıyor: “Balıkların laboratuvar ortamındaki üremesini gözlemlemek istedik. Literatüre baktığımızda bu balıkların kontrollü şartlarda üretimi ve büyütülmesiyle ilgili bir veriye rastlamadık. Bunun üzerine balıkları laboratuvarımıza getirdik ve periyodik olarak yumurta ve yavru almaya başladık. Garra rufa denilen türün ayda bir yumurtlayabildiğini, ortalama yumurta veriminin 150-200 civarında olduğunu tespit ettik.”

Kuaför salonunda bile var!

Bu balıkların son yıllarda ticarî olarak da kullanılmasını Çelik, örnekleriyle şöyle açıklıyor: “Otellerin SPA merkezlerinin, güzellik salonlarının bir kenarına küçük akvaryumlar kurulmuş. İnsanlar belli bir süre için belli ücret ödeyerek bu hizmeti alıyor. Balıkların dokunuşlarıyla stres atıp rahatlıyorlar. Bu işten para kazanıldığını gören bazı kişiler de iki tane akvaryum alıp içine balıkları atıyor ve bu işe başlıyor. Akdeniz’de plajlarda bile bunu gördük. Akvaryum kurulmuş, üzerine de gölgelik yapılmış. Kişi denize giriyor, sonra da akvaryumlarda rahatlıyor. Bir kuaförde bile iki tane akvaryum koyulup böyle bir ‘hizmet’ verildiğine şahit olduk. Balıklar bu şekilde kullanılıyor.”

İhsan Çelik, bu balıkların özellikle turizm sektöründe kullanımının hızla artmasının, bir tehlikeyi beraberinde getirdiğini düşünüyor: “Bu balıkların, hepatit gibi bazı hastalıkları taşıma riski var. Derisinde açık yarası olan biri akvaryuma girdiğinde bu yarayla temasa giren balıklar, başka bir açık yarası olan veya derisi zayıf biriyle temasa geçtiğinde hastalık bulaşabilir. Bu yüzden bu balıkların, kontrolsüz kullanılması insan sağlığı açısından kesinlikle sakıncalı. Hiçbir dezenfeksiyon uygulanmıyor, kontrol yapılmıyor.”