‘Amerika/n Camileri’

İşte Amerika/n camilerine bu zaviyeden baktığınızda içlerinde Detroit/Michigan’daki ‘Amerikan İslam Merkezi’ cami gibi bazı camiler hariç bizim tarihi mirasımızda yerini alan Sultanahmet, Selimiye, Süleymaniye camilerinden Mescid-i Nebi, Mescid-Aksa, Ezher, II.Hasan, Emevi, Cihannümâ vb. camiileri gibi değil. Aşağıda vereceğimiz bilgilerden de anlaşılacağı üzere bunların büyük bir çoğunluğu itibariyle farklı amaçlarla yapılmış binaların satın alma veya kiralama yoluyla günlük, haftalık ibadet ihtiyaçlarını karşılamak için tadilâtla mescid şekline çevrilmiş yerlerdir.

Resmi ya da yarı resmi sayılacak istatistiklere gore, 7 milyon civarında Müslüman’ın yaşadığı Amerika’da 2011 Kasım ayı inceleme sonuçlarına göre 2,106 adet cami var. Benzeri bir raporlama çalışması 2000 yılında da yapılmış. 2000’da ise 897 cami varmış. Bunun manası son 11 yılda tam 1209 cami yapılmış. Müthiş bir yükseliş. İki rapor arasında yapılan kısa gezintide toplam/yekun rakamlar açısından dikkat çeken ilk unsur bu. İkincisi ise raporu hazırlayanların değerlendirmesi. Şöyle diyorlar; 1990’lı yıllardaki camiler genelde Cuma ve günlük namaz kılma fonksiyonunu icra eden mescidler iken, 20 yıl içinde yavaş yavaş büyümenin yani cami olmanın yanısıra oyun, konferans salonlarında sınıf ve kütüphanelere, basketbol, futbol, tenis sahalarından; düğün vb. törenlerin yapılabileceği çok amaçlı salonlara uzayan müştemilatlı binalar haline gelmiş.

Malum Amerika’nın 50 adet eyaleti var. Bu eyaletler arasında en çok camisi olan eyalet 257 ile New York. Ardından 246 ile Kaliforniya geliyor. Üçünsü sırada ise 166 rakamı ile Texas yerini alıyor. Yeni camii inşasında ise sıralama oldukça değişik; İlk sırada Texas, Texas’ı takiben Florida ve Georgia yerini alıyor.

Camilerin kırsal alan, büyük şehir merkezi veya yerleşim yeri ve dış mahallelere göre dağılımı şöyle. % 36 büyük şehirlerin yerleşim alanlarında, % 28’i suburb denilen kenar mahallelerde, % 20’si kırsal alan ve kasabalarda, % 17’si ise metropolitan şehirlerin merkezlerinde. Bu % 17 içinde 192 cami ile New York ilk sırada. Kaliforniya 120 cami ile ikinci, Şikago 90 cami ile üçüncü sırada. Ardından Philadelphia 63, Detroit ve San Fransisko 62, Atlanta 55, Kuzey New Jersey 53, Houston 42, Dallas 39 cami ile sıralamada yer alıyor.

2,106 caminin % 56’si Müslümanların yani kurulu dernek veya vakıfların mülkü, % 30’u ise kira. Geriye kalan % 14 ise üniversitelerde, üniversitelerin mekan tahsisi ile kurulan mescidler. Bu konuda çarpıcı bir başka istatistik; toplam camilerin % 30’u sıfırdan cami olarak inşa edilmiş ve bunun büyük bir kısmı 2000’den bugüne yapılan camiler oluşturuyor.

Türkiye, Almanya, İngiltere gibi ulus devlet olmayan ve kuruluşundan bugüne çok ırklı, çok kültürlülüğü esas alan –tarihi şartların şevkiyle bir zorunluktu bu Amerika için- Amerika’da bu camilerin etnik kökenlere göre dağılımı nasıl bir tablo arz ediyor? Sanırım en çok merak edilen konular arasındadır bu. Türk okuyucusunu nazara alınca “Almanya, Hollanda, Belçika, Fransa’da şöyleyiz, acaba Amerika’da nasılız?” diye soran ve merak edenler vardır. İşte cevabı: camilerin % 33’ü Pakistan, Hindistan, Afganistan ve Bengaldeş kökenli Müslümanlara  ait. “Ait” tabiri ile inşasından bakım görümüne ve mütevelli, imam ve müezzin vb. görevlilerle birlikte hala devam eden faaliyetlerinin kimler tarafından yapıldığı ve yürütüldüğünü kasdediyorum. Yoksa bu camiler başka etnik kökene mensup Müslümanlara kapalı bir mana ima ediyor değiliz. İkinci sırada % 30 ile Afrika kökenli Amerika’lıların. Üçüncü sıradaki yüzdelik rakamımız; % 27 ve araplara ait. Müslüman olmuş beyaz Amerika’lılara ait cami oranı %2. Türkler ise listenin en sonunda; % 1.

Kendilerini Şii olarak tanımlayan Müslümanlara ait oran, toplamda % 7. Bir başka anlatımla 2,106 caminin % 7’si Şiilerin. Şiilerin en çok yaşadığı yer ise Kalifoniya merkez olmak üzere Batı eyaletleri. Oradaki Sünnî oranı % 17, Şii’ler ise %37.

Camiiler denince akla gelen bir başka husus da ihtimal İslami tercih etme oranı ve camilerin bu çerçevede oynamış olduğu roldür. Yıllık ihtida eden yekun rakam üzerinde yapılan incelemeye göre ortalama her yıl 15 kişi düşüyor. Yani her
camide yılda 15 kişi İslam dini tercih ettiğini deklare ediyor. Müslüman olanların % 59’u erkek, % 41’i kadın. Bunların % 64’u Afrika kökenli insanlar. Beyaz oranı ise % 22. Latino-Hispanik kökenliler % 12. Müslüman olanların yaşları ile alakalı bir istatistiği de paylaşayım sizlerle. % 41’i 20-40; % 17’si 40-60; % 32’si 60-80 yaşları arası ve % 8’i ise 80 yaş ve üzeri.

Son bir bilgi; mezhep durumları. Özelde Amerika genelde ise bütün dünya Müslümanları açından önem arzeden önemli bir veri bana göre bu. Bu Müslümanlar, Hanefi, Şafiî, Maliki, Hanbeli ya da Maturidi, Eş’ari gibi fıkhi veya itikadi bir mezhebi takip edip-etmeme de kendilerini nerede görüyorlar? Aşağıda arz edeceğim sonuç cami imamları ile yapılan mülakat sonucu elde edilmiş rakamlardır. İmamların % 56’si kendini şöyle tanıtıyor: “Kur’an, sünnet ve günümüzdeki İslam alimlerin yorumlarına göre hareket ediyorum”; % 31 Kur’an, sünnet ve mazideki ulemânın görüşlerini esas alıyorum” diyor. Tahmin ettiğiniz gibi bu ‘bir mezhebi bütünüyle takip ediyorum’ manası taşımıyor; aksine Kur’an ve sünnette açık cevabını bulamadığım, tereddüde dustudugum yerlerde mezhep imamların görüşlerine de bakıyor ve birini esas alıyorum demek. Pekala “ben bir mezhebe bağlıyım” diyenlerin oranı nedir? Cevap; % 11. Yalnız bu cevap 2000 yılında % 6 imiş. Dolayısıyla son 11 yılda % 5’lik bir artış söz konusu. Selefiyim diyenler ise % 1.

Bu önemli mesele de isterseniz etnik kökenlere ait dağılımı da verelim. Afrika kökenli Amerika’lı Müslümanların % 69’u Kur’an, sünnet ve modern ulemayı takip ediyorum, % 19’u eski alimlere de bakıyorum, % 7’si bir mezhebe bağlıyım diyor. Pakistan, Afganistan, Hindistan ve Bengaldeş’li Müslümanlarda oranlar sırasıyla şöyle: % 44, % 38 ve %18. Arapların ise % 56, % 36 ve % 6.