Iowa’da önseçimi kazanan partinin başkan adaylığını da kazanır mı?

Iowa ABD siyasetinde en kritik eyaletler arasında. Genel kanı ABD siyasetinde Iowa’da önseçimi kazanan başkan aday adayının, partisinin de başkan adaylığını kazanacağı yönünde. Peki, bu kanı ne kadar doğru?

Iowa’da Demokrat Parti’nin galibi belli oldu

Dün yapılan önseçimde Cumhuriyetçi Parti’de kazanan başkan aday adayı Teksas Senatörü Ted Cruz, Demokrat Parti’de ise Hillary Clinton oldu.

Iowa eyaleti 1972 yılından bugüne ABD başkanlık seçimleri için ilk önseçimin yapıldığı eyalet olarak Amerikan siyasetinde ayrıcalıklı bir yere sahip.

Bu tarihten günümüze kadar Demokrat Parti’de Iowa önseçimini kazanan yalnızca üç başkan aday adayı hem parti adaylığını kazandı hem de genel seçimleri zaferle taçlandırdı.

1972’DEN GÜNÜMÜZE IOWA ÖNSEÇİM TARİHİ

Iowa önseçimleri tarihi Demokrat Partililer de kazanan kaybedenlerin kronolojik tarihi şöyle;

1972 yılında George McGovern, rakibi Edmund Muskie ile dün olduğu gibi berabere kalmış ancak daha sonra partinin başkan adaylığını kazanmıştı. McGovern, genel seçimde ise Cumhuriyetçi rakibine karşı seçimi kaybetmişti.

1976 senesinde Jimmy Carter Iowa önseçimini kazanmış ardından da hem parti başkan adaylığını hem de genel seçimleri kazanarak başkan olmuştu. Carter, Iowa da önseçim ile birlikte parti başkan adaylığını ve başkanlığını kazanan ilk başkandır.

1980 yılında Jimmy Carter, Demokrat Parti’nin ağır toplanrından olan Ted Kennedy’e karşı Iowa önseçimlerinde galip gelmişti. Ancak o yıl Carter, Ronald Reagan’a yenilerek başkanlıktan olmuştu. O yıl Ted Kennedy, başkan olan Carter’ın karşısında adaylık yarışına girdiği için yoğun eleştiri almıştı.  

1984 senesinde Demokrat Parti başkan aday adaylığı yarışında Walter Mondale rakiplere fark atarak galip gelmiş ve daha sonra da parti başkan adaylığını kazanmıştı. Ancak genel seçimlerde kaybetmişti.

1988 yılında Demokrat Parti başkan aday adaylığı yarışında Massachusetts valisi Michael Dukakis rakibi Missouri milletvekili Dick Gephardt’ta karşı fena bir hezimet yaşamıştı. Gephardt, Dukakis’a yüzde 10’un üzerinde fark atarak üstün gelmişti. Ancak diğer eyaletlerde Dukakis kazanmış ve Demokratların başkan adayı olmayı başarmıştı. 1988 yılının Kasım ayındaki başkanlık seçimini ise Cumhuriyetçi Parti’nin başkan adayı olan George H.W. Bush’a karşı kaybetmişti.   

1992 Bill Clinton, tam anlamı ile hezimete uğramıştı. Clinton, seçim gecesi sandıktan yalnızca yüzde 3 oranında oy alabilirken Iowa senatörü ve partinin başkan aday adaylarından olan Tom Harkin yüzde 76 ile tüm rakiplerini ezerek galip gelmişti. Ancak Clinton, daha sonra New Hampshire ve diğer eyaletlerde oyları toplamış önce partinin başkan adaylığını sonra da genel seçimleri kazanarak Beyaz Saray’a patron olmuştu.

1996 yılında Clinton’a rakip olarak yarışan ünlü işadamı Ralph Nader Iowa’da yerle yeksan olmuştu. Nader yalnızca yüzde 1 oy alabilirken Clinton yüzde 98 ile silip savurmuştu rakibini. Clinton, ikinci dönem başkanlığını da aynı yıl Cumhuriyetçi rakibi karşısında elde etmişti.  

2000 senesinde Al Gore açık ara Iowa önseçiminden galip gelmiş daha sonra parti başkan adayı olabilmiş ancak şaibeli genel seçim sonuçlarında George W. Bush’a karşı genel seçimi kaybetmişti.

2004 yılında bugün Dışişleri Bakanı olan ve o dönem senatörlük makamında bulunan John Kerry, en yakın rakibine yüzde 6 oranında fark atarak yarıştan galip çıkmıştı. Kerry daha sonra partinin başkan adayı seçilmiş ancak genel seçimlerde Bush’a karşı kaybetmişti.

2008 yılında ise bugün Beyaz Saray’ın patronu olan Barack Obama, Hillary Clinton ve John Edwards’a karşı galip gelmeyi başarmıştı. Obama daha sonra hem partinin başkan adayı olmayı hem de genel seçimleri kazanmayı başarmıştı. Obama, Iowa önseçimlerini kazanıp başkan olan üçüncü isim olmuştu. 

2012 de Başkan Obama’nın karşısında parti içinde rakip çıkmadığı için Iowa’da Demokratlar önseçime gitmemişti.

CUMHURİYETÇİLER İÇİN IOWA

1972 yılında Başkan Richard Nixon’ın karşısına bir rakip çıkmadığı için Cumhuriyetçiler önseçime gitmemişti.

1976 senesinde Gerald Ford Iowa önseçiminden galip çıkmış ve partinin de başkan adaylığını Ronald Reagan’a karşı kazanmıştı. Ancak genel seçimlerde Demokrat rakibine karşı başarı elde edememiş ve seçimi kaybetmişti.

1980 yılında Ronald Reagan Cumhuriyetçi Parti içindeki başkan aday adaylığı yarışında rakibi George H.W. Bush’a karşı Iowa’da önseçimleri kaybetmişti. Ancak Reagan daha sonra Bush’a karşı parti başkan adaylığını kazanmıştı. Ve ardından da Reagan, genel seçimde başkan seçilmişti.

1984 yılında Reagan’a karşı parti içinde rakip çıkmadığı için Cumhuriyetçi Parti’de Iowa önseçimi yaşanmadı.

1988 senesinde Reagan’ın başkan yardımcısı olan ve başkan adaylığı için seçime giden Bush, Iowa önseçimlerinde bir varlık gösterememişti. Bush, Iowa da oyların ancak yüzde 18.6’sını alabilmiş rakibi Kansas Senatörü Bob Dole ise yüzde 37 ile zafer ilan etmişti. Lakin Bush diğer eyaletlerde önseçimleri kazanmış ve partinin başkan adayı olmuştu. Bush, Demokrat rakibi Dukakis’e karşıda genel seçimde üstünlük sağlayınca Beyaz Saray’ın yeni patronu olmuştu.

1992 yılında Bush’a karşı parti içinde rakip çıkmadığında Cumhuriyetçiler bir kez daha Iowa’da önseçime gitmedi.

Iowa’da Demokratlar berabere, Cumhuriyetçilerde Cruz galip

1996 senesinde Cumhuriyetçi Parti başkan aday adayları içinde Bob Dole Iowa önseçimlerini kazanmış daha sonra da partinin başkan adayı olmayı da başarmıştı. Anca Dole, Bill Clinton’a karşı genel seçimleri kaybetmişti.

2000 yılında George Bush, Iowa önseçimi açık ara kazanmış ve daha sonra da partinin başkan adayı olmuştu. Bush, Al Gore ile Kasım ayında girdiği başkanlık seçiminden de galip çıkmıştı. Bush, 1972 yılından bu zamana kadar Iowa önseçimini kazanıp başkan seçilen ikinci kişi olarak adını tarihe yazdırmıştı.

2004 senesinde Bush’a parti içinden rakip çıkmamıştı.

2008 yılında Iowa önseçimini Mike Huckabee yüzde 34 ile kazanmış en yakın rakibi Mitt Romney ise yüzde 25’te kalmıştı. Iowa önseçiminde fazla varlık gösteremeyen John McCain (yüzde 13) daha sonra önseçim yapılan eyaletlerde başarı göstermiş ve partinin başkan adayı olmuştu. McCain, o yıl yapılan başkanlık seçimini Obama karşısında kaybetmişti.  

2012 yılında bu defa Cumhuriyetçiler de Iowa galibi Rick Santorum olmuştu. Santorum, Mitt Romney karşısında bugün Clinton’ın Sanders’a olduğu gibi çok az farkla üstün gelmeyi başarmıştı. Ancak Santorum, Iowa başarısını diğer eyaletlerde sürdürememiş Romney partinin başkan adaylığını kazanan isim olmuştu.