Dev ülkelerin dev sorunlarına çözüm için ABD-Çin liderleri buluşuyor

Çin-ABD arasındaki ilişkiler tüm dünyayı yakından ilgilendiriyor. Bugün başlayacak ve iki gün süre ile California eyaletinde devam edecek olan ABD ile Çin liderinin yapacağı zirve, belki de bu yılın en önemli diplomatik zirvesi olacak.

California eyaletinin Los Angeles şehrine yaklaşık iki saat uzaklıkta bulunan Palm Springs yerleşim biriminde yapılacak olan zirvede Başkan Barack Obama ile Çin Devlet Başkanı Xi Jinping arasında iki ülke ilişkileri detaylarıyla masaya yatırılacak.

Washington, özellikle son üç yıldır Amerika’nın kamu kuruluşlarından medyaya, düşünce kuruluşlarından büyük şirketlerine kadar Çin tarafından siber saldırılar yaptığını ileri sürüyor. Çinli yetkililer ise Amerika’nın Japonya ile geçtiğimiz aylarda yaşadığı ada krizinde bölgedeki askeri ve diplomatik gücünü artırmış olmasından duyduğu rahatsızlığı sık sık gündeme getiriyor. Amerika’nın Güney Kore, Japonya, Tayvan ile Singapur gibi Çin’e komşu olan ülkelerle çok yakın ilişkileri söz konusu.

Başkan Barack Obama, Amerika’nın diplomatik ajandasına birinci öncelik olarak Ortadoğu yerine Asya-Pasifik bölgesini yani Çin’in yayılma politikasını koyması, Pekin yönetiminde huzursuzluğa neden olduğu artık bilinen bir gerçenk. Amerika, Çin’in özellikle son yıllarda askeri amaçlı yaptığı harcamaların artmasından da ciddi rahatsızlık duyuyor.

Çin’in bölgesinde yayılmacı politikalarını durdurmak ya da yavaşlatmak gayretinde olan Obama yönetimi, zaman zaman Pekin’i ekonomik tedbirlerle de yola getirme gayretine girdi. Ancak son beş yıldır ekonomik sorunlarla boğuşan Amerika’nın Çin’i ticari baskılarla kontrol edebilmesi çok zor.

İki ülke arasında sorunlara neden olan konular yalnızca siber saldırı ya da Çin’in büyümesi değil. Yine iki ülke ilişkilerini geren konular arasında Kuzey Kore ile İran, Suriye hatta Orta Asya’daki güç mücadelesi de yer alıyor. Bunlara ek olarak Amerika, küresel iklim değişimi konusunda Çin’i çevreye duyarlı davranmadığı gerekçesiyle de eleştiriyor. Amerika ayrıca Çin’i teknoloji hırsızlığı yapmakla da suçluyor. Geçtiğimiz ay New York Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde yürütülen teknolojik araştırmayı rüşvet karşılığında Çin’deki Shenzhen Enstitüsü ile Şenghay’daki bir tıp teknoloji şirketne transfer etme suçlamasıyla üç Çinli bilim adamı hakkında soruşturma açılmıştı.

İki ülke arasında devam eden güç mücadelesi Amerikan halkının da nazarından kaçmıyor. Pew araştırma şirketinin yaptığı kamuoyu yoklamasında Amerikan halkının yüzde 68’inin Çin’e ‘az güven duyduğunu ya da hiç duymadığını gösteriyor.

Obama-Xi görüşmesinde, iki ülkenin karşılıklı olarak hem kendi halklarına hem de diğer ülkelere yönelik birbirleri aleyhine propaganda yapmamalarının dahi masaya gelme ihtimali bulunuyor.

Zirveden sonra göevini bırakacak olan ve Başkan Obama’nın ulusal güvenlik başdanışmanı Thomas Donilon, Çin-ABD ilişkileri için, “çok kritik bir kavşakta'” diyerek iki liderin yapacağı görüşmenin ne kadar önemli olduğunun altını çizdi.

Devlet Başkanı Xi, zirve öncesinde ”İki büyük gücün yeni model ilişkisi” diyerek Washington yönetimine olumlu mesaj gönderdi. Pekin, Obama yönetimine bir olumlu mesajı da ajanlık yaptığı iddiasıyla 5 yıldır hapiste tuttuğu Çin asılllı Amerikalı Hu Zhicheng’i zirve öncesinde serbest bırakarak yaptı. 2008 yılında Çin’e giden işadamı Hu, fotoğraf ve video çektiği gerekçesiyle güvenlik güçleri tarafından yakalanarak mahkemeye çıkarılmış ve 17 ay hapse mahkum edilmişti. Pekin yönetimi, cezasını tamamlamasına rağmen Hu’nun serbest bırakılmayacağını duyurmuştu. Hu, zirveye 5 gün kala salıverildi ve hafta başıda California’daki evine döndü.

İnsan hakları konusunun zirvede gündeme gelip gelmeyeceği henüz netlik kazanmış değil. Tüm dünyayı yakından ilgilendiren zirveden daha öncekileri gibi beylik ifadelerin mi yoksa eyeleme geçirilebilecek bir işbirliğinin mi çıkacağı merakla bekleniyor. Ancak, Amerikan kamuoyundaki genel kanı bir çiçekle baharın gelmeyeceği yönünde.