Washington, iflası kıl payı atlattı

ABD’de Demokratlar ve Cumhuriyetçiler borç tavanı limitinin yükseltilmesi ve hükümetin işler hale gelmesi için anlaştı. Çözüm geçici nitelikte çünkü çıkan kanunla hükümetin ödenek muslukları sadece 15 Ocak’a dek açılıyor ve borç tavanı 7 Şubat’a kadar yükseltiliyor. Bütçe krizinin ülkeye maliyeti 24 milyar doları buldu.

ABD’deki bütçe krizi, Başkan Barack Obama’nın zaferi, muhalefetteki Cumhuriyetçi Parti’nin mağlubiyetiyle sonuçlandı. Katı muhafazakârların baskılarına rağmen Demokrat solun sağlık reformundan taviz vermemesi, halktan ve iş dünyasından gelen yoğun çözüm talepleri, Cumhuriyetçileri 16 gündür sürdürdükleri devleti kilitleme eylemine son vermek zorunda bıraktı.

Çok sayıda uzlaşmacı Cumhuri-yetçi’yi de saflarına almayı başaran Demokratlar, Senato’da 18’e karşı 81, Temsilciler Meclisi’nde 144’e karşı 285 oyla ülkeyi ve dünyayı rahatlatan kanunu önceki gün Kongre’den geçirdi. Başkan Barack Obama, bütçe krizini sonlandıracak ve borçlanma tavanı limitini artıracak tasarıyı onayladı. Tasarının imzalanarak yasaya çevrilmesi ile borç tavanı son anda yükseltildi, kapanan devlet kurumlarının kepenkleri dün (perşembe) tekrar açıldı, yüzbinlerce federal memur da işinin başına döndü. Anlaşma olmasaydı, ülke aynı gün borçlarını ödeyemeyerek temerrüde düşecekti.

Çözüm ise geçici nitelikte. Zira çıkan kanunla hükümetin ödenek muslukları sadece 15 Ocak’a dek açılıyor ve borç tavanı 7 Şubat’a kadar yükseltiliyor. İki partinin üyelerinin birlikte çalışacağı komisyonlar oluşturularak 13 Aralık’a kadar vergi ve harcama anlaşmazlıklarına çözüm bulunması da öngörülüyor. Obama, Beyaz Saray’da konuyla ilgili açıklama yaparken bir gazetecinin “Birkaç ay içinde bütün bunlar tekrar yaşanmayacak mı?” sorusuna “Hayır” cevabını verdi. Ancak bu, bir temenniden öteye gitmeyebilir de.

ÇAY PARTİSİ FAKTÖRÜ

Obama, siyasi zaferi sonrasında mağrur bir tutum sergilemedi. Ama fakirlere çeşitli avantajlar sağlayan sağlık reformunu sağlama almanın gururunu yaşıyor. Belki de ciddi yara alan muhalefetin bir daha böyle bir eyleme kolay kolay cesaret edemeyeceğini düşünüyor. Demokratların ümidi, kriz sürecinde halk gözünde çok puan kaybeden Cumhuriyetçi Parti’de pragmatik kanadın güçlenmesi ve onlarla pazarlık masasına oturmak.

Ateşkese rağmen ABD’deki iç siyasi savaşın görünür gelecekte en azından düşük yoğunluklu şekilde süreceğine şüphe yok. Zira Cumhuriyetçi Parti’nin aşırı muhafazakâr Çay Partisi kanadı, ne pahasına olursa olsun devleti küçültmeye, harcamaları dizginlemeye ve her vesileyle Obama’yı küçük düşürmeye kendini adamış durumda.

Katı muhafazakârlar Temsilciler Meclisi’ndeki Cumhuriyetçi çoğunluk içinde azınlık olmalarına rağmen parti içi dengeleri iyi kullanarak süreçte tüm Kongre’yi adeta esir aldı. Normalde partinin pragmatik ekolünden olan Meclis Başkanı John Boehner, tekrar lider seçilememe endişesinin de etkisiyle, Çay Partisi’nin sağlık kanununu iptal mücadelesini ulusal arenaya taşıdı. Maksadı bir yandan muhafazakârlara sadakatini ispat etmek, diğer yandan da gazlarını alarak güçlerinin sınırını görmelerini sağlamaktı. “İyi kavga verdik. Ama kaybettik.” diyen Boehner, sonuçta bu iki hedefine de ulaştı. Ama olan ülkeye oldu.

Son kriz, ABD’nin siyasi ve ekonomik istikrarına olan güveni içte ve dışta zayıflattı. Kredi değerlendirme kuruluşu Standard & Poor’s (S&P), hükümetin kepenk kapatmasının ekonomik faturasını 24 milyar dolar olarak tahmin ediyor. Etkisinin uzun vadeye yayılması bekleniyor. Bir başka değerlendirme kuruluşu Fitch, ABD’nin kredi notunu AAA’nın altına düşürme tehdidi yaptı.

ABD’yi ekonomik ve siyasi felaketin eşiğine sürükleyen son krizin tetikleyicisi, Çay Partisi hareketinin sağlık reformunun devlete ve zengin kesimlere muhtemel malî yüklerine ilişkin takıntı derecesinde kaygıları. Obama’nın 2010’da imzaladığı kanunu sosyalist düzene geçişin bir adımı olarak gören katı muhafazakârların Anayasa Mahkemesi’ndeki iptal girişimleri akim kaldı. Kanunun bazı kilit hükümlerinin devreye gireceği 1 Ekim öncesinde meseleyi “iptal edilmezse, hükümetin ödeneklerini keseriz” noktasına kadar taşıdılar. Bunu devleti rehin alma ve fidye isteme teşebbüsü olarak gören Obama ise kanunu pazarlık konusu haline getirmeyeceğini kaydetti. Bunun üzerine Temsilciler Meclisi, hükümetin ödenek musluklarını kapattı. Hızını alamayan bir kısım Cumhuriyetçi, 17 Ekim’de süresi dolan borç tavanını yükseltmeme tehdidinde bulundu. Ancak kâbus senaryosu, gerek Amerika’da gerek dünya piyasalarında büyük tepkilere yol açınca, Cumhuriyetçiler makul liderlerinin de gayretleriyle geri adım attı. Senato’da Demokrat lider Harry Reid’in eli güçlü şekilde muhalefetteki meslektaşı Mitch McConnell’la yürüttüğü çetin pazarlık sonucu Cumhuriyetçiler sağlık reformuna ilişkin çok küçük bir taviz koparabildi. Temsilciler Meclisi de eli mahkûm Senato formülüne imza attı. 16 gündür devam eden bütçe krizinden dolayı 800 bin kamu görevlisi zorunlu izne ayrılmıştı. Krizin bütçeye maliyeti ise 24 milyar dolar civarında.