Amerika bugün ‘Başkanlar Gününü’ kutluyor

Amerika bugun Başkanlar Gününü kutluyor. Her yıl Şubat ayının 3’üncü pazertesi olarak kutlanan Başkanlar Günü, ilk olarak, Başkanlık sistemi için California eyaletinde kutlanmaya başlanmış. Daha sonra Amerika’nın ilk Başkanı olan George Washington’ un (22 Şubat 1732) ve 16. Başkan Abraham Lincoln’ un (12 Şubat1809) doğum tarihleri arasına gelecek şekilde Şubat ayının 3’üncü Pazertesi günü kutlanmaya devam edilmiş.

         Bu tarihte her ne kadarda bazı eyaletler arasında ihtilaf çıktıysada Federal Hükümet 28 Haziran 1968’ de Washington’ un doğum günü olarak resmi tatil ilan etti. Bu tarihten sonra Amerika genelinde resmi kurumlar birgün tatil yapmaya başladı. Washington, Amerika’nın ilk başkanı olması ve Lincoln’ un da Amerikadaki sivil savaşı bitirip Kuzey- Güney’i birleştirmesi açısından her iki başkanın Amerikan tarihinde önemli bir yeri var. Yine bazı kaynaklarda bugunü ‘Washington ve Lincoln’ günü olarakta okumanız mümkün.  

Peki Amerikada bu kadar önem verilen Başkanlı sistemi nedir? 

Yasama, yürütme ve yargı arasında kesin bir ayırıma dayanan başkanlık sistemini iktidar olanaklarını geniş alana yayan hükümet sistemi olarak tanımlayabiliriz. Sistemin en iyi uygulandığı ABD, ‘Başkanlar Günü’nü kutlarken, başkanlık sistemine dair detayları şu şekilde sıralayabiliriz.

Her ülkede olduğu gibi ABD’de başkan olmak için bir dizi anayasal gerekliliği yerine getirmek gerekiyor. ABD’de doğmak, vatandaş olmak, 35 yaşını geçmiş  ve 14 yıl aralıksız ABD’de ikamet ediyor olmak başkan olmak için yeterli. ABD’de yürütmenin başındaki kişi başkan, yasama ise  iki meclisli (Temsilciler meclisi ve Senato) bir yapı ile yürütülüyor. ABD’de başkanlar 4 yıllık bir süre için yardımcısıyla birlikte seçiliyor. Başkan, kongreyi kapatamadığı gibi kongrede başkanı istifa etmeye zorlayamıyor. Başkanlar sadece 4 yıllık bir süre için iki kez seçilebiliyor.

Başkanın yetkileri nelerdir ?

Amerikan başkanları geniş bir yetki ağına sahip olmakla birlikte hükümet üyelerini ve yüksek yargı mensuplarını atamak başkanın önemli yetkileri arasında.  Başkanın yaptığı birçok atama Senato tarafından onaylanarak yürürlüğe giriyor.  Türkiye’de bakan pozisyonun karşılığı ABD’de  ‘sekreter’ olarak adlandırılıyor ve sekreterler başkan tarafından atanıyor. ABD’ de bakanların Kongreye karşı herhangi bir sorumluluğu bulunmuyor. Bakanlar, başkana karşı sorumlu ve başkan istediği bakanı görevden almaya   yetkisine sahip. ABD Başkanları aynı zamanda ordunun da doğal olarak başkomutanı kabul ediliyor. Başkan, ordu içindeki her türlü atama yapma yetkisine sahip oluyor. Yüksek mahkeme üyelerini  başkan atamasına rağmen bu konuda senato onayı gereklidir. Dış politikada başkanların etkili olduğu alanlardan. Devletler arası antlaşmalarına imza koyan başkanın yaptığı bir antlaşmanın yürürlüğe girmesi için  Senato’da 2/3  çoğunlukla kabul edilmesi gerekiyor. Başkanlar, Senato onayıyla büyükelçileri de atayabiliyor. Başkanın sahip olduğu bir diğer yetki yetki ise hüküm giymiş şuçluları affedebilmesi.

İki meclisli yapı ABD Başkanlık sisteminin en önemli unsuru.Temsilciler Meclisi 438, Senato de ise 100 senatör görev yapıyor.